Mavzu: shaxs yo‘nalganligi va faoliyat motivi reja


Download 0.51 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/10
Sana12.11.2023
Hajmi0.51 Mb.
#1768568
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
L.S.Vigotskiyning mulohazasiga ko’ra, insonning psixik funksiyalarini yuksak
madaniy hamda quyi, tabiiy turlarga ajratish mumkin. Chunki ularning negizida 
ta'lim bilan insonning oliy nerv faoliyatida birinchi va ikkinchi signallar tizimi 
o’zaro ta'sirining ifodalanishi yotadi. 
Shaxs tuzilishining modelini ishlab chiqishdagi muhim qiyinchilikni eng 
asosiy sababi har xil nuqtai nazarlar mavjudligida namoyon bo’ladi. Ular shaxsning 
tuzilishiga ko’ra substansional va ideal, irsiy va psixologik tomonlarga ega bo’lib, u 
V.M.Banshikov tadqiqotlarida asoslaniladi. 
Mulohazadan ko’rinib turibdiki, bunda shaxsning "substansional tomonini" 
irsiy, kundalik faoliyatda egallagan somatik jabhalar bilan taqqoslaganda, mustaqil 
strukturaviy tarkib sifatida, alohida reallikka ega emas. Bunday tahlil individual 
voqelik ustida gap borayotganini bildiradi. A.G.Kovalevning fikricha, temperament 
tabiiy xususiyatlarning muhimligini bildirib keladi.
B.D.Pariginning fikricha, shaxsning statik tuzilishiga quyidagilar kiradi:

Umuminsoniy psixologik xususiyatlar

Milliy, kasbiy, iqtisodiy, siyosiy, sinfiy birlikka aloqador ijtimoiy o’ziga xos
xususiyatlar.

Shaxsning individual betakror xususiyatlari. 


Chet el psixologlarining shaxs tuzilishi mohiyatini ochib berishga qaratilgan 
ko’pgina yondashuvlari ham yuksak ko’rsatkichlarga erishmaganligi tufayli bu 
masalani yoritish uchun keskin o’zgarish kiritolmadi. Olimlarning shaxsning 
psixologik mohiyatini tushunchalar tuzish yordami bilan xaspo’shlashi ijobiy 
izlanish tarzida o’ziga tortadi, lekin unda shaxs "kundalik turmushimizda biz bilgan 
shaxsning aynan timsolidir" deb ta'riflanadi. 
AQSH psixologi G.Olportning fikricha, shaxs: ichki tizim, "dinamik 
qurilma", "men", "qandaydir metapsixologik men", o’zida oldindan maqsad va 
dizpozisiyani va aks ettiruvchi inson tafakkuri va xulq-atvorida mutanosib ravishda 
qaror toptiruvchi jonzotdir". Xuddi shu boisdan shaxsning sinfiy, tarixiy jihatdan 
yaqqol baholanishi ochilmay qoladi, ijtimoiy tahlil o’rnini psixologik talqin 
egallaydi. 
Psixologlardan T.Parsond, G.Mid va boshqalar "shaxsning rolli tuzilishi 
nomli "konsepsiyani ishlab chiqib, odamning yaxlit sub'ektiv dunyosini uning 
psixologik qiyofasini diqqat markazidan, idrok maydonidan chetda qoldiradilar. 
Keyingi yillarda chet el psixologiyasida olimlar diqqatini shaxs modelining 
psixologik omillari tortmoqda. Ularning asosiy variantlari G.Ayzenk, R.Kettell 
konsepsiyalari bilan bevosita bog’liqdir. Mazkur konsepsiyalar ko’p yoki oz 
miqdordagi "omillar (Ayzenkda ular 2-3 ta, Kettellda esa 20 tadan ziyod) ga 
asoslangan bo’lib, ular muayyan darajada umumlashgan individuallikni yoki shaxs 
qiyofasini ifodalovchi psixologik xususiyatlarni aks ettiruvchi ruhiy tizimni qayd 
qilishga asoslanadi. Ammo tub ma'nodagi shaxsning psixologik konsepsiyasi ham
individuallik qiyofalarini haqiqiy ijtimoiy psixologik mohiyatini ochish 
imkoniyatiga ega emas, chunki xususiyatlarning qonuniy ravishdagi o’zaro aloqalari 
tavsiflanmay qolgan. 

Download 0.51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling