mavzu soat juftlik Aqliy rivojlanish

QO`SHIMCHA QO`LLANMALAR
Bolalarning kundalik xatti-harakatlarida aql-idrokni ko'rish

Tavsif	Izlamoq	Misol	Qo`llash
Og'zaki til Ko'nikmalar	• Murakkab lug'at • Rang-barang nutq • Ijodiy hikoya qilish • Aqlli hazillar va jumboqlar	Rahim do'stlarini aqlli hazillar, jonli tasvirlar va voqealar va boshqa odamlarning xususiyatlari haqidagi satirik mubolag'alar bilan xushnud etadi.	Bolalarning kundalik nutqida g'ayrioddiy ijodkorlik yoki rivojlanayotgan tilni rivojlantirishni qidiring.
Qobiliyatni o'rganish	• Yangi ma'lumotlarni tezda o'rganish qobiliyati • Turli mavzular bo'yicha ajoyib bilimlar • Turli xil g'oyalar o'rtasida o'zaro munosabatlarni o'rnatish qobiliyati • Zo'r xotira	To'rt yoshli Nina o'zini uyda o'qiydigan bir nechta o'qish predmetlari yordamida o'qishga o'rgatadi. Dastlab, onasi unga bir nechta so'zlarni aytadi. Bu so'zlardan u ko'p harfli tovushlarni chiqaradi.	Bolalar yangi materialni o'z tengdoshlariga qaraganda tezroq o'rganishi va tushunishi bilan bog'liq vaziyatlarga e'tibor bering. Ularning g'oyalarida ijodiy o'xshashlik va o'zaro bog'liqlikni izlang.
Muammoni hal qilish Ko'nikmalar	• Qiyin muammolarni hal qilish qobiliyati • Ilgari o'rganilgan strategiyalarni yangi turdagi muammolarga qo'llashda moslashuvchanlik • Oddiy narsalar va materiallar bilan improvizatsiya qilish qobiliyati	To'rtinchi sinf o'quvchilari yaqinlashib kelayotgan ochiq eshiklar kunida sahna asarini namoyish qilishni rejalashtirmoqda. Bolalar choyshabni shiftga qanday osish kerakligi haqida (sahna pardasi sifatida xizmat qilish uchun) o`ylanganlarida Islom muammo yechimini taklif qiladi.	Bolalarda tayyor mavjud bo'lmagan strategiyalar, g'ayrioddiy vazifalar va muammolarni taqdim eting.
Kognitiv va metakognitiv strategiyalar	• Murakkab ta'lim strategiyalaridan foydalanish • Yodlashdan ko'ra tushunishni istash • Tushunishni samarali monitoring qilish	Oltinchi sinf o'quvchisi Shoira Kichik Osiyo davlatlarini o`rganganligini namoyish qilmoqda.	Bolalardan o'rganishga va eslashga harakat qilayotgan narsalar haqida qanday fikrda ekanliklarini aytib berishlarini so'rang.
Qiziqish va qiziquvchanlik	• Ilmga bo'lgan ishtaha • Ko'p savol berishga moyillik • Qiyin mavzuni o'zlashtirish uchun ichki motivatsiya	Alfredo kosmik makon haqida bilishi mumkin bo'lgan har qanday kitob va maqolalarni o'qiydi. Uning qora tuynuklarga alohida qiziqishi bor.	Bolalarning bo'sh vaqtlarida nima qilishni yaxshi ko'rishini bilib oling va keyin ularni tegishli manbalarga yo'naltiring.
Yetakchilik va ijtimoiy ko'nikmalar	• Boshqalarni ishontirish va rag'batlantirish qobiliyati • Boshqa odamlarning his-tuyg'ulariga nisbatan juda sezgir • Kelishmovchiliklarga vositachilik qilish va boshqalarga oqilona munosabatda bo'lish qobiliyati	O'rta maktab o'quvchisi sifatida Muslim maktabni tashkil qiladi va sinfni boshqaradi	Bolalarning tengdoshlari bilan o'yinda, guruh ishlarida va sinfdan tashqari ishlarda qanday munosabatda bo'lishlarini kuzating.

• Darslarda bolalar uchun zarur bo'lgan bilim qobiliyatlarini hisobga oling. O'qituvchilar odatda darslarni loyihalashda intellektual ko'nikmalarga intilishadi. Ba'zi bolalar darsda talab qilinadigan bir yoki bir nechta qobiliyatlarga ega, masalan, geometriyani bajarishda vizual-fazoviy qobiliyatlar, o'qishni o'rganayotganda eshitish jarayoni yoki uzoq yo'riqnomalarni tinglashda qisqa muddatli (ishchi) xotira kabi farqlarga ega. Bolalar bir yoki bir nechta ko'nikmalarni o`zlashtirayotganlarida o'qituvchilar bolalar zaruriy aqliy jarayonlarni rivojlantirishlari uchun maxsus yordam turlarini taklif qilishlari mumkin. Maktab psixologlari va boshqa mutaxassislar muntazam ravishda turli xil intellektual kuchli va cheklangan bolalarga rahbarlik qilish to'g'risida maslahat berishlari mumkin.

• Ko'proq "aqlli" kognitiv strategiyalarni targ'ib qilish. Ushbu bobning boshlang'ich ishini yana bir bor ko'rib chiqing. Ninaning tarixdan nisbatan zaifligi asosan uning samarasiz o'qish strategiyalari bilan bog'liq. Darhaqiqat, o'qituvchilar, ota-onalar va boshqa kattalar bolalarga yanada takomillashgan va samarali kognitiv va metakognitiv strategiyalarni o'rgatish orqali yanada samarali o'rganish va muammolarni hal qilishni targ'ib qilishlari hamda shu bilan yanada aqlli xatti-harakatlarini rivojlantirishlari mumkin.
• Bolalarga aqlli fikrlashlari uchun kerakli yordamni bering. Intellekt tushunchasida agar bolalar kerakli jismoniy vositalar, ijtimoiy guruhlar va ramziy tizimlarga ega bo'lsa, aqlli xatti-harakatlar nisbatan odatiy bo'lishi kerakligi aytiladi. "Bu bolalar qanchalik aqlli?", - degan savolni berishdan ko'ra o'qituvchilar o'zlariga quyidagi savolni berishlari mumkin: "Qanday qilib men bu bolalarga iloji boricha aqlli fikrlashga yordam bera olaman? Ularga qanday vositalar va ijtimoiy tarmoqlarni berishim mumkin? Ularga qanday foydali tushunchalar va protseduralarni o'rgatishim mumkin?” Ko'pincha o'qituvchilar odatdagi o'quv amaliyotlari doirasida bunday o'zgaruvchanlikni osonlikcha qabul qilishlari mumkin, biroq ba'zi hollarda yosh o'quvchilar tengdoshlaridan qobiliyatlari darajasiga ko`ra shunchalik farq qiladiki, ular o'z salohiyatlarini to'liq ishga solish uchun maxsus ta'lim xizmatlarini talab qilishadi. Biz hozir aql-zakovat sohasidagi istisnolarga murojaat qilamiz.