Mavzu: tannarx aniqlashning normativ usuli va ogʻishishlar tahlili

Erishiladigan normativ – bu ishning normativ birligi samarali bajarilayotgan, uskunalar tegishli tartibda ishlayotgan va materiallar tegishli tartibda foydalanilayotgan sharoitlarda erishish mumkin boʻlgan normativ. Bunda odatiy zararlarga, yoʻqotishlar va uskunalar turib qolishi uchun chegirmalar qilinadi.
Joriy normativ – bu qisqa muddat davomida foyalanish uchun belgilangan va joriy sharoitlarga tegishli normativ.


3. Ogʻishishlar tahlili
Ogʻishishlar tahlili asosini tushunish uchun tahlilning har bir yoʻnalishini 12.1-misol yordamida koʻrib chiqamiz.
12.1-misol.
“Alfa” qayta ishlash korxonasi bitta “Sigma” mahsulotini ishlab chiqaradi. Mahsulot bitta operatsiyada ishlab chiqariladi. Bu operatsiya boʻyicha normativ xarajatlar “Normativ xarajatlar kartasi”da berilgan:
“Sigma” mahsuloti uchun normativ xaraatlar kartasi, soʻm

Asosiy materiallar:
2 kg A, 1 soʻm/kgdan	2
1 kg V, 3 soʻm/kgdan	3
Asosiy ishlab chiqarish xodimlari ish haqi (3 soat, 3 soʻm/soatdan)	9
Oʻzgaruvchan ishlab chiqarish ustama xarajatlari, 3 soat, 1 soat asosiy ishlab chiqarish xodimlari mehnatiga 2 soʻdan	6
Umumiy normativ oʻzgaruvchan xarajatlar	20
Normativ marjinal daromad	20
Normativ realizatsiya bahosi	40

Normativ xaajatlar va 10 000 birlik mahsulot ishlab chiqarish boʻyicha maʼlumotlar asosida tuzilgan smeta, soʻm

Realizatsiya (10 000 birlik “Sigma”, 40 soʻm/birlik)	400 000
Asosiy materiallar:
A: 20 000 kg 1 soʻm/kgdan	20 000
V: 10 000 kg 3 soʻm/kgdan	30 000
Asosiy ishlab chiqarish xodimlari mehnati (30 000 soat, 3 soʻm/soatdan)	90 000
Oʻzgaruvchan ustama xarajatlari (30 000 soat, 2 soʻm/soatdan)	60 000
Smeta boʻyicha marjinal daromad	200 000
Doimiy ustama xarajatlar	120 000
Smeta boʻyicha operatsion foyda	80 000

Yillik smeta doimiy xarajatlari 1 440 000 soʻmni tashkil qiladi. Doimiy xarajatlar yil davomida bir tekis taqsimlanadi deb qabul qilingan. Korxona foydani ichki aniqlash uchun oʻzgaruvchan xarajatlar boʻyicha tannarx aniqlash tizimidan foydalanadi.

Aprel oyi uchun haqiqiy maʼlumotlar, soʻm

Realizatsiya (9 000 birlik “Sigma”, 42 soʻm/birlik)	378 000
Asosiy materiallar:
A: 19 000 kg 1,10 soʻm/kgdan	20 900
V: 10 100 kg 2,8 soʻm/kgdan	28 280
Asosiy ishlab chiqarish xodimlari mehnati (28 500 soat, 3,20 soʻm/soatdan)	91 200
Oʻzgaruvchan ustama xarajatlari	52 000
Marjinal daromad	185 620
Doimiy ustama xarajatlar	116 000
Foyda

Ishlab chiqarish ustama xarajatlari asosiy ishlab chiqarish xodimlari ish vaqti asosida taqsimlanadi. Davr davomida haqiqiy ishlab chiqarish va sotish hajmi 9 000 birlikni tashkil etgan.