Mavzu: Xalqaro savdo uning turlari va tartibga solish mexanizmlari. Ilmiy rahbar

Monopolistik raqobat sharoitida savdo. Ma’lumki, xalqaro savdoda sof 
mukammal raqobat kam uchrashi sababi jahon xomashyo va tovarlar bozorining 
bo‘linib olinganligi va xalqaro bozorlarda o‘ziga xos oligopoliya va 
monopoliyalarning vujudga kelganligidir. Monopolistik raqobat asosidagi savdo 
nazariyasining rivojlanishiga amerikalik iqtisodchi Pol Krugman katta hissa qo‘shdi. 

---

12 
Monopolistik raqobat sharoitida savdo. 1-chizma. 
Agar X— ma’lum firmaning sotish hajmi, 
𝐶
1
— tarmoqdagi umumiy sotish 
hajmi, 
𝑛
1
— tarmoqdagi firmalar soni, 
𝑛
2
— firmaning o‘z tovari narxiga bog‘liq 
ravishda bozordagi ulushini ko‘rsatuvchi talab o‘zgaruvchisi, 𝑃
1
— mazkur firma 
tovari narxi, 
𝑃
2
— raqobatchi tovarlarning o‘rtacha narxi bo‘lsa,
6
X=
𝐶
1
[(1/
𝑛
1
)-
𝑛
2
x(
𝑃
1
-
𝑃
2
)] (1) bo‘ladi.
Agar firma o‘z tovarlarini o‘rta narxdan yuqori narx bo‘yicha sotsa ((𝑃
1
›𝑃
2
) 
uning bozordagi ulushi (
𝐶
2
/n) pasayadi (X<(
𝐶
1
/
𝑛
1
)). Agar firma o‘z tovarlarini 
o‘rtacha narxdan past narxda sotsa (𝑃
1
<
𝑃
2
), uning bozor ulushi ko‘payadi 
(X>(
𝐶
1
/
𝑛
2
)). 
Monopolistik raqobatning xalqaro savdoga ta’sirini aniqlash uchun, eng 
avvalo, firmalar soni va ularning tovarlari narxi o‘rtasidagi uchta asosiy o‘zaro 
bog‘liqliklarni aniqlash zarur: 
• firmalar soni qanchalik ko‘p bo‘lsa, har bir firma ishlab chiqaradigan tovar hajmi 
shuncha kam bo‘ladi, o‘rtacha xarajatlar ortib boradi; 
• firmalar soni qanchalik ko‘p bo‘lsa, raqobat darajasi yuqori bo‘ladi va tovar narxi 
pasayadi; 
• agar narx o‘rtacha narxdan yuqori bo‘lsa, bozordagi firmalar soni ortadi va 
aksincha. 
Monopolistik raqobat modelida dastlabki ikki bog‘liqlik muhim hisoblanadi.   
6
Monopolistik raqobat sharoitida savdo - 
Adno Yu. V. Xalqaro savdo nazariyalari. M.: Bustard. 2006

---

13