Мавзу№1 Тери касалликларига ташхис қўйиш принциплари. Дерматозларнинг умумий этиопатогенез саволлари. Тери патоморфологияси. Бирламчи ва иккиламчи морфологик тошмалар

О Ё Қ П А Н Ж А С И Э П И Д Е Р М О Ф И Т И Я С И
Оёқ панжаси эпидермофитиясини Trichophiton interdigitale mentogrophytes замбуруғи қўзғатади. Уни қуйидаги клиник шакли тавофут қилинади.

1. 
   Сквамоз эпидермофития
   
2. 
   Интертригиноз эпидермофития
   
3. 
   Дисгидротик эпидермофития
   
4. 
   Тирноқлар эпидермофитияси
   

Сквамоз эпидермофития товонда, панжалар оралиғидаги бурмалар терисининг ҳар ер - ҳар ерида пластинкасимон пўст ташлаб туриши билан ифодаланади. Бу жойлар териси оч рангда бўлиб, юзаси оқиш кулранг пўстчалар билан қопланади. Пўст ташлаб турадиган бу ўчоқлар баъзан узоқ вақт туриб, бемор ҳеч нарса сезмаслиги ҳам мумкин. Лекин, бирор нохуш таъсирот туфайли касаллик қўзғайди, бунда тери қизаради, қичишади ва пуфаклар пайдо бўлади.
Интертригиноз эпидермофития. Эпидермофитиянинг бу хили 4-ва 5, 4 – ва 3 – бармоқлар орасидаги терининг пўст ташлаши букканга ўхшаб ёрилиши тарзида намоён бўлади. Бармқларнинг бир-бирига тегиб турадиган юзаларида пуфакчалар пайдо бўлиб, улар ёрилади ва шилинишлар вужудга келади, кўпинча улар четида кўчган эпидермиснинг осилиб турган жияги кўзга ташланади. Жараён бармоқлар орасидаги бурмалардан оёқ кафти терисига тарқалади. Оёқ панжаси микозининг интертригиноз шакли кўпинча пиодермия билан асоратланади ва лимфв тугунлари ҳамда лимфа томирларининг яллиғланишига олиб келади.
Дисгидротик эпидермофития. Оёқ панжасининг ён юзасида, оёк кафти гумбази соҳасида бир талай пуфакча ва пуфаклар пайдо бўлиши билан ифодаланади. Улар баъзан юза ва чуқур жойлашади. Кўпгина майда пуфакчалар қўшилиб катта пуфакларни ҳосил қилади. Пуфаклар қобиғи таранг, ичидаги суюқлик эса тиниқ ёки бироз хира бўлади. Пуфак ва пуфакчалар пайдо бўлганда кўпинча беморнинг тинкаси қуриб, ҳарорати кўтарилади. Пуфаклар ёрилиб, эрозиялар вужудга келади, улар четида эса эпидермис бўлаклари кўриниб туради. Баъзи пуфакчалар қуриб, қора қўтир билан қопланади ва кейинчалик улар ўрнида пўстланиш кузатилади. Тез орада янги пуфакчалар ва янги эрозиялар ҳосил бўлиши ва пилчираш кузатилади. Беморни қичишиш ва оғриқ безовта қилади. Дисгидротик эпидермофития кўпинча пиодермия билан асоратланади, оёқ панжаси терисида пустулалар, шиш ва оғриқ пайдо бўлиб, лимфангит ҳамда лимфаденитлар авж олади. Касаллик узоқ давом этиб, тез-тез қайталаб туради. Айниқса у баҳор ва ёз ойларида қўзийди.
Кўпинча қўл панжасига ҳам пуфакчалар тошади, баъзан бадан ва қўл-оёқлар териси пўст ташлайди ва пушти-қизил рангли доғлар ва папулалар пайдо бўлади. Бу тошмалар аллергик бўлиб, уларда замбуруғлар бўлмайди. Бу тошмалар эпидермофитидлар деб аталади ва оёқ панжасидаги асосий ўчоқларда яллиғланиш қайтгандан сўнг одатда йўқолиб кетади.
ГИСТОПАТОЛОГИЯСИ. Терининг тикансимон қаватида ҳужайралар вакуолизацияси ва спонгиози кузатилади. Бундай ҳужайралараро майда бўшлиқлар ҳосил бўлиб, уларнинг қўшилиши натижасида сероз суюқлик ёки лейкоцитлар билан тўла кўп катакли бўшлиқлар ҳосил бўлади. Дерманинг сўрғичсимон қаватида қон томирларининг кенгайиши ва улар атрофида лимфоцитлардан иборат яллиғланиш инфильтрати кузатилади.
ТИРНОҚЛАР ЭПИДЕРМОФИТИЯСИ (онихомикози)-эпидермофитиянинг барча клиник шаклларида кузатилади. Бош бармоқ билпн жимжилоқ тирноқлари купроқ зарарланади. Тирноқларнинг четида ва тирноқ пластинкаси бағрида сариқ доғлар пайдо булиб, тирноқ хира, қалин, мурт ва уваланидиган булиб қолади.
ДИАГНОЗИ. Оёқ панжаси эпидермофитиясининг клиник куриниши купинча бошқа тери касалликларига ,масалан, экземага ухшагани сабабли, эпидермофитиянинг диагнози лабаратория текширишлари орқали тасдиқланади.
ЭПИДЕРМОФИТИЯНИНГ ЮҚИШ ЙУЛЛАРИ ВА ШАРОИТЛАРИ. Касаллик қузғатувчи замбуруғлар хаммомнинг ювиниш хонасида,сув хавзалари, сипорт заллари ва пойафзалда булади. Асосан ,касаллик шахсий гигиенага ахамият бермай ,беморнинг пайпоғи ва оёқ кийимларини кияверадиган кишиларга юқади.
Чумилиш вақтида оёқ панжаси терисининг юмшаши соғлом одамларга эпидермофитиянинг юқишига қулай шароит туғдиради. Эпидермофитиянинг келиб чиқиши ва авж олиб боришида организмнинг индивидуал хусусиятлари, оёқ панжасининг куп терлаши тернинг кимёвий таркиби, организмнинг умумий ахволи, нерв системасининг функционал холати катта ахамиятга эга.
ДАВОСИ. Эпидермофитиянинг сквамоз шаклини даволаш учун 2%ли йод эритмаси ва Вилъкинсон малхамидан фойдаланилади. Дастлаб сода-совунли илиқ ванна қилинади,кейин 5% ли салицилат, 10% ли олтин гугурт ва 5% ли салицилат малхами аралашмаси суртилиб бойламлар қуйиш тавсия этилади.
Оёқ панжасининг интертригиноз эпидермофитиясида бармоқ орасидаги бурмаларга 2% ли йод, нитрофунгин эритмаси, салицилат-бензоат ёки 5% ли олтингугурт малхами ва бошқа фунгицид малхамлар суртилади.
Дисгидротик эпидермофитияни бартараф этишда умумий ва махаллий даво утқазилади. Касаллик уткир кечганда десенсибилизацияловчи умумий даво буюрилади: венага 10% ли калций хлорид, 30% ли гипосулъфит, 10% ли калций глюконат эритмалари юборилади. Антигистамин препаратлардан димедрол, супрастин, тавегил,диазолин,дипразин ва бошқалар, в ва с гурух витаминлари, никатин кислотаси буюрилади.Шу билан бирга махаллий даво хам қилинади.
Касалликнинг уткир даврида 0,25% ли кумуш нитрат, 1% ли резорцин, 1: 1000 нисбатдаги риванол, 1% ли рух сулъфат, 1: 5000 нисбатдаги фуратцилин, 2% ли борат кислотаси эритмаларидан фойдаланиб, совуқ примочкалар қулланилади. Пуфаклар ёрилиб, уткир яллиғланиш жараёни босилиб қолганидан кейин, 5% ли дерматол мази, унна креми хамда 2% ли ихтиоп пастаси буюрилади. Малхамлардан клотримазоп, микозолон, микаспор, жараён иккиламчи инфекция билан асоратланганда эса тридерм буюрилади.
Касалликнинг барча шаклини даволашда Ламизил препаратининг самараси катта. Уни бошқа антифунгал дориларга(низарал , гризеофулъвин) қараганда нохуш таъсирлари жуда хам кам. Ламизил таблетка шаклида 250 мг дан кунига 1 махал, 14 кун давомида ичилади, Ламизил малхами эса кунига 1-2 махал 2 ёки 4 хафта давомида суртилади.Интертригиноз ва дисгидротик эпидермофитиялар иккиламчи инфекция билан асоратланиб, лимфоденитлар кечганида антибиотиклар ва сулъфаниламид препаратлари тавсия этилади.Аллергик тошмалар булса десенсибилизацияловчи ва антигистамин препаратлар қуллаш билан бир қаторда, касалликнинг клиник куринишига қараб махаллий даво сифатида чайқатувчи суюқлик ва индифферент упалар қулланилади.Чов эпидермофитиясида тери таъсирланмаслиги учун эхтиёт булиб даво қилиш талаб этилади. Уткир яллиғланиш булганида 0,25% ли кумуш нитрат, 1% ли резорцин ва бошқа эритмалардан совуқ примочкалар қилинади. Кейинчалик таркибида 2-3% ли салицилат ва бензоат кислаталари бор малхамлардан фойдаланиш тавсия этилади.
ПРОФИЛАКТИКАСИ. Оёқ -қул терлаши туфайли эпидермофития бот- бот қузғалиб турадиган булса, озотликка беками- куст амал қилиш, пайпоқни тез-тез алмаштириб туриш, оёқ кафтига 3% ли формалин эритмаси суртиш вақт-вақти билан упа сепиб туриш тавсия этилади. Эпидермофитиянинг тарқалишига қарши курашиш мақсадида хаммом , душхона хамда сув хавзаларида озодалик ва тегишли санитария талабларига мос профилактик чора-тадбирларни амалга ошириш талаб этилади. У жойлардаги пол ,уриндиқ хамда бошқа жихозларни хлорамин , крезолнинг 5% ли эритмаси билан мунтазам дезинфекция қилиб туриш зарур . Бу муассасаларда хизмат қиладиган ходимлар тиббий текширувдан ўтиб туришлари, текшириш вақтида касал деб топилганлар эса даволанишлари лозим.

Р У Б Р О М И К О З.

Рубромикоз ёки руброфитияга Trichophyton rubrum замбуруғи сабаб бўлади.
Клиникаси. Асосан оёқ-қўл кафтлари, оёқ бармоқлари орасидаги ҳамда чов ва қўлтиқ остидаги бурмалар зарарланади, йирик бурмалар териси айниқса кўп касалланади. Қўл-оёқ кафт етриси қуриб, дағаллашади, эгатчалар бор жойлар кипиксимон тангачалар билан қопланади. Натижада қўл ва оёқ кафтлари худди ун сепиб қўйгандек кепакланиб туради. Жараён эпидермофитиядан фарқ қилиб, оёқ панжаси ва бармоқларнинг устки ҳамда ён юзаларига ҳам ўтади. Оёқ панжасининг касалланиши кўпинча қичишиш билан кечади. Оёқ бармқлари орасидаги бурмалар қуруқлашиб кепакланади. Рубромикозда оёқнинг деярли ҳамма бармқлари орасидаги бурмалар, шунингдек тирноқлар зарарланади. Қўл-оёқ тирноқлари сарғайиб, хиралашади ҳамда қалин тортиб уваланиб туради ва кўпинча тирноқ учидан кўчади. Кўчган тирноқ кир кулранг тусга киради.
Силлиқ терида касаллик ўчоқларининг чети кўтарилиб турадиган, унсимон тангачалар билан қопланади. Баъзан шаклан фестонларга ўхшайдиган, пўстчалар билан қопланган қизил доғлар, ҳалқалар кўринишида бўлади. Доғлар устида майда, қизил рангдаги тугунчалар бўлиб, уларнинг юзаси қора қўтир билан қопланади.
Касаллик сурункали кечади, вақт-вақти билан, айниқса иссиқ кунларда қайталаб туради.
Давоси. Қўл-оёқ кафтлари териси кератолитик ва фунгицид мойлар билан кўчирилади. Бунинг учун 2 % ли йод эритмаси, нитрофунгин, Кастеллани бўёғи, 10 %ли олтингугурт мойи 5 %, қорамой микосептин, микозолон, унденцин, цинкундан, амикозол, 1 % ли ламизил мойларидан фойдаланилади. Давонинг специфик воситаларига фунгистатик хусусиятга эга бўлган гризеофульвин, гефульвин, низорал антибиотиклари ва фунгицит хусусияти ламизил дориси киради. Гризеофульвин 1 ой мобайнида ҳар куни 4-6 таблеткадан, кейинги ойда эса худди шу дозада, лекин кунора ичиш, сўнгра соғлом тирноқ пластинкалари ўсиб чиққунга қадар худди шу дозада 3 кунда бир мартадан ичиб туришга буюрилади. Низорал дориси ҳар куни 1 таблеткадан ичилади.
Силлиқ тери рубромикозини даволашда ламизил ҳар куни 250 мг дан 14 кун мобайнида ичилади. Агар зарарланиш ўчоғи тирноқларда бўлса (онихомикоз), у ҳолда ламизил ҳар куни 250 мг дан 6 ҳафтадан 4 ойгача ичилади.
Т Р И Х О Ф И Т И Я
Трихофития – дерматомикозлар ичида энг кенг тарқалгани бўлиб, унинг келиб чиқишига Trichophuton туркумига мансуб замбуруғлар сабаб бўлади. Касаллик болалар ва катталарда учрайди. Кўпинча бошнинг сочли қисми, тери ва тирноқлар зарарланади.
Этиологияси. Касаллик қўзғатувчиси трихофитон туркумига кирувчи замбуруғлар бўлиб, улар сочнинг қай тариқа зарарланишига қараб икки гурухга бўлинади:

1. 
   Trichophyton endothrix ( endo- ичида, thrix – лотинча соч) деб аталиб, замбуруғ спораси билан мицеллий иплари соч ичида туради.
   
2. 
   Trichophyton ectothrix (ecto - ташқи) булиб, замбуруғлар соч толасининг сиртида паразитлик қилиб яшайди. Гохо замбуруғ спораларнинг занжирлари соч кутикуласи (пардаси) да хам булади.
   

Юза ва чуқур ёки маддаланган – инфилътратив трихофития тафовут килинади. Юза трихофитияни антропофил T. Violaceum, T. Tonsurans замбуруғлари ; чуқур, маддаланган – инфилътратив трихофитияни эса зоофил замбуруғлар T. Verrucosum, mentografhutes, var/ dypseum пайдо қилади.
Эпидемиологияси. Юза трихофития кўпинча бемор билан бевосита мулоқотда бўлганда юқади. Шунингдек, бемор ишлатган ҳар хил буюмлар – тароқ, бош кийим ва бошқалардан ҳам патоген трихофитонлар юқиши мумкин. Касалликка асосан болалар чалинади, улар касалликни йиллаб сурункали трихофития билан оғриган катталардан юқтириб оладилар.
Чуқур, маддаланган – инфильтратив трихофития эса асосан ҳайвонлардан (мол, от, чўчқа, сичқон, каламуш ва ҳоказолардан) юқади. Касалликнинг бу хилида соғлом одамнинг буюмлари орқали юқиш ҳоллари нисбатан кам учрайди.
КЛИНИКАСИ. Трихофитиянинг клиник кўриниши ва кечиши касаллик қўзғатувчисининг хусусиятлари, унинг патогенлиги ва макроорганизм ҳолатига боғлиқ.
Юза трихофитияси. Касалликнинг бу тури кўпинча 4-15 ёшли болаларда учрайди. Баъзан кўкрак ёшидаги болалар ёки катталарда ҳам кузатилади. Балоғат даврига келиб касалликнинг бу тури ички секреция безлари фаолиятининг ўзгариши туфайли ўз-ўзидан йўқолиб кетади. Айрим ҳолларда одам кексайгунча чўзилавериши ҳам мумкин. Катталарнинг сурункали трихофитияси деб шунга айтилади.
Юза трихофитияси қуйидаги клиник кўринишда кечади. Бошнинг сочли қисмида катталиги олчадек келадиган талайгина касаллик ўчоқлари вужудга келиб, шу соҳа териси пўст ташлаб, сочлари сийраклашиб қолади. Замбуруғлар билан зарарланган сочлар мўртлашиб, тери дами баробарида синиб тушади ва шу жойлар қора нуқталарга ўхшаб қолади; синган сочлар ўз рангини йўқотиб, хиралашади ва бироз йўғон тортади. Касаллик ўчоғидаги тери пўстлари орасидан илмоққа ўхшаш соч бўлаклари кўриниб туради, худди шу жойларда афтидан соғлом сочлар ҳам ўсади. Юз трихофития болаларда узоқ давом этади. Агар у ўз вақтида даволанмаса баданнинг бошқа тукли қисмларига тарқалиб кетиши мумкин.
Силлиқ терининг юза трихофитияси. Аксарият ҳолларда бошнинг сочли қисми зарарланиши билан бирга кечади, касаллик фақат терида учраши ҳам мумкин. Дастлаб терида четлари сал кўтарилган оч қизил рангли думалоқ яллиғланган доғ вужудга келади. Доғ четларида қизғимтир болишча бўлиб, маркази бир мунча ясси тортиб пўстлар билан қопланиб туради. Кейинчалик доғ четларида тариқдек пуфакчалар пайдо бўлиб, улар ёрилгач қора қўтир билан қопланади. Доғлар четга томон ўсиб бориб, бир-бирига қўшилиб, турли шакллар ҳосил қилиши мумкин.
Катталарнинг сурункали трихофитияси. Кўпроқ аёлларда учрайди. Юқорида таъкидлаганимиздек, балоғат даврига келиб марказий нерв системаси ва ички секреция безлари фаолиятининг ўзгариши трихофитонлар учун ноқулай шарт-шароит туғдиради. Шунинг учун кўпинча бу даврда юза трихофития ўз-ўзидан йўқолиб кетиши мумкин. Аммо, ички секреция безлар фаолиятида, хусусан тухумдонларда бирор иллати бор аёлларда касаллик сурункали кечиб, йиллаб чўзилиши мумкин. Касаллик кўпинча бошнинг сочли қисми, силлиқ тери ва тирноқларнинг бирга зарарланиши билан кечади. Болдир, билак, тирсак, думба, тизза соҳаларида бир-бирига қўшилишга мойил бўлган, катталиги тангадек, пўст ташлаб турадиган, бинафша рангли доғлар вужудга келади. Оёқ-қўл кафтлари терисининг мугуз қавати қалин тортиб, унда яллиғланиш белгиларисиз, пўст ташлаб турадиган касаллик ўчоқлари вужудга келади.
Бошнинг энса ва чакка соҳаларида сочлар тагидан синиб қора нуқталар ҳосил қилади. Шунингдек, шу соҳаларда бироз пўст ташлаб турган кичикроқ зарарланиш ўчоқлари, яъни комедонларни кузатиш мумкин. Бундан ташқари, терида сочсиз атрофияга учраган жойлар ҳам бўлади. Касаллик узоқ кечади, бундай ҳолларда катта ёшдаги беморлар болалар учун касаллик манбаи бўлиб қолишлари мумкин.
Маддаланган – инфильтратив ёки чуқур трихофития. Касаллик асосан хайвонлардан юқади. Болаларда кўпроқ бошнинг сочли қисми, катталарда эса соқол-мўйловлар зарарланади. Агар зарараланган соч микроскоп остида кўрилса, занжирчалар кўринишидаги споралар сочни ғилофдек ўраб турганлигини кўриш мумкин.
Клиникаси. Касаллик ўчоқлари кескин қизариб, шишади. Бошнинг сочли қисмида ўсмасимон тузилмалар пайдо бўлиб, уларни ушлаб кўрилганда қўлга хамирдек юмшоқ уннайди, бу ўчоқлар йирингли яллиғланган софолликулалардан иборат бўлади. Асалари уясига ўхшаб кетадиган бу ўчоқлардан мағор ҳиди келиб туради ва қўл билан босилганда фолликула тешикларидан йиринг томчиси чиқади. Ўчоқларда соч таг-туги билан йиринглаб кетганлиги учун ҳам сочлар тўкилиб кетади.
Юқорида таъкидлаганимиздек, касалликнинг бу тури яллиғланиш аломатлари билан кечади. Беморнинг ҳарорати кўтарилиб, боши оғрийди, шунингдек бўйин ва энса соҳасидаги лимфа тугунлари шишади, кўнгли айнийди, қусади, лоҳаслик кузатилади. Айрим беморларнинг оёқ-қўл ва бадан терисида лихеноид табиатига эга, аллаергик тошмалар-трихофитидлар пайдо бўлади. Бунга замбурғ заҳарларининг қон ва лимфа ўтиши сабаб бўлади. Орадан 2-3 ой ўтганидан кейин касаллик ўз-ўзидан тузалиб, касаллик ўчоқлари ўрнида чандиқлар қолиши мумкин. Касалликнинг маддаланган – инфильтратив хилида силлиқ терининг зарарланган жойи думалқ бўлибЮ қизаринқираб туради, юзаси фолликуляр пустула ва айрим жойлар қора қўтир пўст билан қопланган бўлади.
Тирноқлар трихофитияси. Нисбатан камроқ учрайди. Бу касаллик бошнинг сочли қисми ёки силлиқ теридан замбуруғларнинг тирноққа ўтиши натижасида вужудга келади. Аксарият қўл бармоқларининг тирноқлари зарарланади. Касаллик жараёни тирноқ пластинкасининг эркин четидан бошланиб, шу жойда аста-секин хира доғ пайдо бўлади: камгак тирноққа, замбуруғ ўсиб кириши натижасида тирноқ пластинкаси қалин тортиб, хира бўлиб қолади. Кейинчалик тирноқ увалана бошлайди ва тирноқ пластинкасининг юза қатламлари остида камгаклар ҳосил бўлади. Тирноқлар трихофитияси узоқ вақт давом этади.
Давоси. Касалликнинг барча хилида ҳам гризеофульвин антибиотикини қўллаш мумкин. Гризеофульвиннинг кундалик миқдори беморнинг вазнига қараб белгиланади, одатда 15 мг/кг ҳисобида берилади. Уни овқат вақтида 1 чой қошиқ балиқ мойи ёки ўсимлик ёғи билан ичилади. Даволаниш 1-1,5 ой ва ундан ҳам кўпроқ давом этиши мумкин. Гризеофульвин 0,125 дозали таблеткада чиқарилади, уни қабул қилишнинг икки хил схемаси мавжуд; 1 схема бўйича таблеткалар 15-20 кун мунтазам ичилади, кейин эса икки оралатиб, худди шу тартиб, бемор то тузалиб кетгунча давом эттирилади.. 2 схемада таблетка даволаш бошлангандан то бемор тузалгунга қадар кунора ичилади. Дори қабул қилинганида баъзан бош оғриғи, диспептик ўзгаришлар, лейкопения, эозинофилия, аллергик дерматит каби нохуш ҳолатлар ҳам кузатилади. Шу боис порфирия ҳамда ўткир жигар касалликлари, ҳомиладорлик, лейкопения, хавфли ўсмаларда гризеофульвин қўлланилмайди.
Профилиактикаси. Касаллиги аниқланган бемор бошқалардан ажратиб қўйилади, унинг уст кийимлари, чойшаб ва кўрпалари зарарсизлантирилади. Ички кийим ва ёстиқ жилдлари олдин қайнатилиб сўнг ювилади. Бемор турган уйнинг поли дастлаб 5 % ли хлорамин ёки лизол эритмаси билан, сўнг қайноқ сув билан ювилади. Трихофитиядан тузалган болада ҳафтагача касаллик белгилари топилмайди, микологик текшириш натижалари 3 мартагача манфий бўлгандагина унга боғчага рухсат этилади. Шунингдек болалар муассасасидаги барча ходимлар мунтазам равишда режали тиббий кўрикдан ўтказилиб турилади.
Касаллик ўз вақтида аниқланиши лозим. Касал бола оиласидагилар ҳамда унинг атрофидаги барча болалар текширишдан ўтказилади. Чуқур маддаланган трихофития топилгудек бўлса, касаллик манбаи бўлган жойдаги ҳайвонларни ҳам текширилади.
Чуқур трихофития касаллиги ўз-ўзидан тузалиб кетишга мойил. Организмнинг шиддатли жавоб реакцияси касаллик замбуруғини нобуд қилади. Касаллик даволанилмаган тақдирда ҳам яллиғланиш ҳодисалари бир неча ҳафта ўтгач пасая боради. Чандиқланиш бошланади.
Касаллик бошлангандан сўнг 3-4 ой процесс чандиқ пайдо бўлиш билан тугайди ва манбада соч бутунлай ёки қисман тўкилади. Даволаш барвақт ва тўғри бошланган бўлса юқорида кўрсатилган муддат анча қисқариши, чандиқ ва тўкилган сочлар ўрни бир мунча камайиши мумкин.
Чуқур трихофитиянинг юқорида қайд қилинган клиник кўриниши бош терисида рўй берса “целзий кериони” бордию соқол ва мўйловларда жойлашганда паразитар сикоз номи билан юритилади.
М И К Р О С П О Р И Я .
Бу касаллик споралари майда бўлганлиги ва уни микроспорум замбуруғи келтириб чиқарганлиги учун шу номни олган.
Микроспорум паразити ўзининг тузилиши ва ўсишига кўра трихофитонларга жуда ҳам ўхшайди. Микроспорияда касалланган сочлар трихофитияга қараганда тери сатҳидан бир мунча юқорида узиладилар, узилган сочлар микроспорум паразитларининг спораларидан ташкил топган қобиқлар билан қопланган. Спораларнинг соч ташқарисида ётганларини микроскоп остида аниқ кўриш мумкин.
Майда спорали “Эктотрикс” типидаги трихофитонларга қараганда микроспорумларнинг споралари занжирга ўхшаб жойлашмасдан мозаика ҳолида тартибсиз ётадилар. Микроспория касаллигини пайдо қилувчи микроспорум замбуруғлари ҳам одам ва ҳайвон паразитига бўлади. Микроспория энг юқумли замбуруг касалликларидан ҳисобланади. Занглаган ёки одам терисида паразит ҳолида яшовчи микроспорумлар фақат одамларни касаллантирадилар холос.
Бу замбуруғлар ниҳоят даражада юқумли бўлишлари билан бошқалардан фарқ қиладилар. Бу микроспория билан асосан 13 ёшгача бўлган, камроқ ҳолларда 13-15 ёшдаги болалар касалланадилар.
Микроспория касаллиги 15 ёшдан ошган одамлар орасида ҳам учрайди. Занглаган микроспорум бош терисининг сочли қисмини ва силлиқ терини касаллантиради. Тирноқнинг зарарланиши кузатилмайди. Занглаган микроспорумлар келтириб чиқарган микроспория касаллиги бош терисининг сочли қисмида ҳар хил катталикдаги бир неча манба ҳосил қиладилар. Кўпинча нотўғри шаклли ва аниқ чегараси бўлмаган йирик манбалар учратилади. Манбалар кўпинча бир-бирлари билан қўшилиб катта ва нотўғри шаклларни ҳосил қиладилар . манбалар бош териси, соч қисмининг четларида ва қисман унинг силлиқ терига ўтиш соҳаларида жойлашади. Йирик-йирик манбалардан ташқари, майда манбалар ҳам кўп учрайди. Манбаларда сочларнинг фақат бир қисмигина синади. Касалланган сочлар тери қисмидан 3-8 мм юқорида синади. Синган сочлар замбуруғ спораларидан ташкил топган қобиққа ўралган. Одатда касаллик манбаида яллиғланиш бўлмайди. Лекин унинг периферик қисмида ҳалқа кўринишида гиперемия рўй беради.
Одатда 1-2 йирик ва бир нечта майда манбалар бўлади. Яллиғланиш ҳодисаси кўзга кўринарли бўлмайди. Терининг қизариши камроқ учрайди. Манбалардаги анча сочлар юқоридан қирқилади. Қирқилган сочлар замбуруғ спораларидан ташкил топган қобиқлар ҳисобига қалинлашган ва оқимтир кўринадилар. Очаглардаги тери кепаксимон пўстлоқлар билан қопланганлиги сабабли ун сепилганга ўхшаб кўринадилар.
Микроспория билан оғриган боланинг бошини люминецсент фильтрли кварц лампасида нурлатилса касалланган сочлар кўкимтир ранг бериб ялтирайдилар. Бунда сочларга бирор бир мой, чунончи мазь ёки риванол эритмаси суртилган бўлса, у сарғиш-кўкимтир ранг бериб ялтираши мумкинлигини унутмаслик лозим. Хатога йўл қўймаслик учун шуни ҳисобга олиб кўкимтир ялтироқ рангли сочлардан бир нечтасини микроскоп остида текшириш зарур. Гумон қилинган ҳолларда касалланган сочларда замбуруғларнинг топилиши диагноз қўйишга ҳал қилувчи роль ўйнайди.
Силлиқ терининг микроспория касаллиги силлиқ тери трихофитиясига жуда ўхшаб кетади. Мушук микроспоруми пайдо қилган силлиқ терининг микроспория касаллиги баъзан жуда ўткир яллиғланиш ҳодисалари яъни терининг қип-қизариши, унинг атрофида пуфакчалар билан қопланган гардиш пайдо қилган микроспорияда концентрик диора шаклидаги ҳалқалар ҳосил бўлади. Ҳар бир доиранинг ичида янги доғ пайдо бўлади.