Maxsus, kasb-hunar ta’limi

Olinishi. 1. Birlamchi spirtlarni oksidlab, aldegidlar olish mumkin. Bu jarayonni suyuq va gaz fazalarda olib borish mumkin. Oksidlash jarayoni suyuq fazada olib borilganda
K₂Cr₂O₇, KMnO₄, CrO₃, MnO₂ va boshqa oksidlovchilar ishlatiladi.
Gaz fazada oksidlash uchun esa spirt bug‘larining havo bilan aralashmasi yuqori temperaturada (300 — 600°C) metall katalizatorlar (Cu, Zn) ustidan o‘tkaziladi. Sanoatda formal- degid olish shunga asoslangan. Yuqori temperaturada mis havo kislorodi bilan birikib, mis (II) oksid hosil qiladi:
2Cu + O₂ = 2CuO
Mis(II) oksid metanolni oksidlab, formaldegidga aylanti- radi:
CH₃OH + CuO  HCHO + Cu + H₂O
Bu reaksiya uzluksiz ravishda davom etadi, chunki reak- siyada ajralib chiqqan mis metali havo kislorodi bilan qayta- qayta oksidlanib, metanolning yangi qismlarini oksidlab beradi.

2. 
   Spirtlarni katalitik degidrogenlash yo‘li bilan ham alde- gidga aylantirish mumkin:
   

O
ZnCu
R—CH₂—OH  R—C + H₂
300—400°C _H

2. 
   To‘yingan uglevodorodlarni digalogenli hosilalaridan olish mumkin. Agar galogen atomlari geminal joylashgan digalogenli hosilalar ishqorning suvli eritmasi bilan qayna- tilsa, aldegid hosil bo‘ladi:
   

H H
–2NaCl
CH₃—C—Cl+2NaOHCH₃—C—OH  CH₃—C = O
–H₂O
Cl OH H

2. 
   Asetilenga suv ta’sir qildirib (gidratlab) sirka aldegidini olish mumkin (Kucherov reaksiyasiga qarang):
   

O
HC  CH + HOH  CH₃ — C
H
Fizik xossalari. Aldegidlarning eng birinchi vakili — chumoli aldegid (formaldegid) oddiy sharoitda bo‘g‘uvchi o‘tkir hidli gaz. Aldegidlarning quyi vakillari suyuq modda bo‘lib, suvda va organik erituvchilarda oson eriydi. Yuqori vakillari qattiq moddalar hisoblanadi.
Aldegidlarning ba’zilari (C₉ va C₁₀) atirgul hidini eslatuv- chi xushbo‘y bo‘ladi. Ularning molekular og‘irligi ortishi bilan qaynash temperaturasi ko‘tariladi. Normal aldegidlarning qaynash temperaturasi tarmoqlangan zanjirli aldegidnikiga qaraganda yuqori bo‘ladi. Masalan, moy aldegid 75°C da, izomoy aldegid esa 64°C da qaynaydi.