Maxsus pedagogika

Yordamchi maktab oligofrenopedagogi shaxsiga 
qo‘yilgan kasbiy talablar
Hozirgi zamon yordamchi maktab oligofrenopedagogining asosiy fazilatlari
— bu o‘z kasbiga sadoqatliligi, fidoyiligi, g‘oyaga e ’tiqodliligi, o‘z kasbini 
sevishi, o‘z kasbiga bolgan hurmati, cheksiz sadoqati bilan maxsus maktab 
oligofrenopedagogi boshqa kasb egalaridan alohida ajralib turadi. Chunki 
nogiron, alohida yordamga muhtoj o ‘quvchilarga maxsus korreksion
195

---

ta ’lim -tarbiya berish ishining yuqori saviyada olib borilishi faqat 
oligofrenopedagogga, uning kasbiy tayyoigarligiga bog‘liqdir.
Yordamchi maktab oligofrenopedagogi shaxsiga qo‘yiladigan muhim 
talablardan biri — o ‘zi o'qitayotgan nogiron o ‘quvchilari psixologiyasini 
yaxshi bilishi va o ‘zi o ‘qiyotgan predm etlarini chuqur bilishi, uni 
uslubiyotini yaxshi o ‘zlashtirib olgan bo‘lishi zarur.
Oligofrenopedagog shaxsiga q o ‘yiladigan umumiy talablar bilan 
yordamchi maktab o ‘qituvchisi kasbining o ‘ziga xosligi ba’zi bir spetsiflk 
talablarni keltirib chiqaradi, chunonchi, oligofrenopedagog anatomiya, 
fiziologiya, nevropatologiya, lorpatologiya, oligofreniya klinikasi, 
oligofrenopsixologiya, maxsus m aktab gigiyenasi kabi fan lard an 
xabardor bo‘lmog‘i, aqli zaif o ‘quvchilar faoliyatini shu fanlar tavsiyasi 
asosida tashkil etishi lozim (sinflari gigiyenik talabga javob berishi aqli 
zaif o ‘quvchilarni himoyalovchi-muhofazalovchi tartibga amal qilinish, 
ularning sog‘lig‘i, aqliy, jismoniy rivojlanishini kuzatish va korreksion 
to ‘g‘ri yo'naltirish). Oligofrenopedagog o ‘z nutqini idora etishi, adabiy 
nutq talablariga rioya qilishi, ovozning tempi, nutqning ifodali bo‘lishiga 
e ’tib o r b erishi, darsni qiziqarli o ‘tish i, o ‘q u v ch ilar o ta -o n a la ri 
pedagogik savodxonligini oshirish uchun kerakli tadbirlar olib borishi 
lozim.
Oligofrenopedagog doim o o ‘z ustida tinm ay ishlashi, maxsus 
pedagogikaga oid adabiyotlar bilan doimo tanishib turishi va ayniqsa, 
q ad riy atlarim izni o 'rg an ish i, o ‘zligim izni tanishim izga, qadim iy 
madaniyatimizni bilishga ehtiyoj katta bo‘lmoqda. Oligofrenopedagog 
har kungi yangiliklar bilan tanish bo‘lishi va ularni o ‘quvchilari ongiga 
singdirib, hayot bilan hamnafas bo‘lishlariga zamin yaratishi lozim. Zero 
bu narsalarni bilmay turib, mustaqilligimizni mustahkamlab, buyuk 
davlat qurib bo‘lmaydi, shunday ekan, yordamchi maktabda o ‘quvchilar 
boshlang‘ich sinfdan boshlab sharqona tarbiya asosida tarbiyalanmog‘i 
va qadriyatlami bilmog‘i lozim.
Hozirgi davr o ‘quvchi oldiga ham , o'qituvchi oldiga ham shu 
davrgacha ko‘rilmagan katta talablar qo‘ymoqda.
Bu talablarning asosiysi darsning samaradorligi, sifatli bo'lishi, 
yordamchi maktab o ‘quvchilarining bilim va ko‘nikmalarini birinchi 
galda yordamchi maktabdagi o ‘quv mashg‘ulotlardan egallab olishidir.
Hozirgi kun talabi oligofrenopedagogning har bir yordamchi maktab 
o ‘quvchisiga yaqin yondashishi, uning nimaga qiziqishi, nim a bilan 
shug‘ullanishini bilishidir. Yangi jam iyatim izning kelajagi b o ‘lmish 
yoshlarning m a’naviy boy, odobli qilib tarbiyalab yetishtirish uchun 
yordamchi maktabning har bir o ‘quvchisiga mos yondashishi kerak.
Keyingi p a y tla rd a pedagog xo d im larn in g m aishiy sh aro itin i 
yaxshilash borasida qator qonunlar qabul qilindi. Imtiyozlar berildi,
196

---

ularning ish haqlari oshirildi, barcha turdagi maktab, hunar-texnika 
bilim yurtlari, oliy va o ‘rta maxsus o ‘quv yurtlari pedagog xodimlari 
bilan m ehnat shartnom asi tuzish sistemasiga o ‘tildi.
0 ‘zbekiston Respublikasi oliy ta ’lim konsepsiyasida mutaxassis 
vazifalari quyidagicha belgilangan: «Mutaxassis o ‘z faoliyati sohasidan 
qat’i nazar, ijodiy jam oalarda ishlay olish qobiliyatiga, menejment va 
marketing sohalarida tayyorgarlikka ega bo‘lish, yangi texnologiyalarni 
joriy etishi, xo‘jalik, ijtimoiy va madaniy jihatlarini aniq tasaw ur qila 
olishi kerak». Ushbu fikrlar maxsus maktab o ‘qituvchilari uchun ham 
aynan taalluqlidir. C hunki jam iyatim izda sodir b o ‘layotgan tub 
o 'z g a rish la r, b o z o r m u n o sab atlarig a kirib b o rish im iz o lig o fre- 
nopedagogdan nafaqat kasbiy bilim larni, balki iqtisodiy, huquqiy, 
texnikaviy bilimlar asosidan xabardor b o ‘lishni taqozo qilmoqda. Aqli 
zaif o ‘quvchilar esa asosiy bilimni aynan shu yordamchi maktabda 
oladilar. Oligofrenopedagoglar jamiyatimiz a’zolari bo'lm ish alohida 
yordamga muhtoj bo‘lgan o ‘quvchilarni jamiyatimizning ravnaqi uchun 
o‘z hissasini qo‘shishda halol mehnat qilishga tayyor, hayotda o ‘z o ‘mini 
topa oladigan yoshlarga o‘ta muhim saboqlarni beradilar.
0 ‘qituvchi-defektolog qanday xislatlarga ega bo ‘lishi kerak?
1. A w alo, yordam chi maktab 
0
‘qituvchisi aqli zaif bolaga ota-ona 
ko‘zi bilan qaram og'i, unga nisbatan m ehr-m uhabbatda b o ‘lm og‘i 
zarur.
2. Bolalarning kelajagiga ishonch bilan qarashi kerak.
3. Tashkilotchilik qobiliyatiga ega boMishi, jam oani jipslashtira 
olishi, boshlangan ishni nihoyasiga yetkazishi kerak.
4. 0 ‘q u v ch ilar ichiga kirib keta olishi, u la rn in g psixologik 
xususiyatlarini chuqur bilishi kerak.
5. 0 ‘zini tuta bilishi kerak.
6. 0 ‘z fanini chuqur bilishi kerak.
7. 0 ‘z bilimini o ‘quvchilar ongiga yetkaza olish xislatlariga ega bo‘lishi 
kerak.
8. D iqqatni b o ‘la olish qobiliyatiga ega boMishi kerak.
9. 0 ‘quvchilar o ‘rtasida obro‘ qozonishi, ularga shaxsiy o ‘rnak 
bo ‘lishi kerak.