Maxsus pedagogika

Savollar
1. O ligofrenodidaktika fani nim ani o ‘rganadi?
2. Y ordam chi maktablarda ta ’lim n ing qanday xususiyatlari bor?
3. T a ’lim , tarbiya va rivojlanishning o ‘zaro b o g ‘liqligi nimada?
4. T a’lim jarayonida 
0
‘qituvchining boshqaruvchilik roli qanday ta’minlanadi?
5. B olanin g rivojlanishida ta’lim n ing roli qanday?
3 .2 . Yordamchi maktablarda ta ’lim tamoyillarining 
qoMlanish xususiyatlari
T a ’lim tam oyillari o ‘qitishning m ohiyatini, ta ’lim ning barcha 
tomonlari: mazmuni, uslublari, tashkiliy shakllarini belgilab beruvchi 
dastlabki omildir. Pedagogikada ta ’lim tamoyillari tarbiya bilan uzviy 
dialek tik b o g ‘liqlikda b o ‘lib, o ‘q u v ch ilarn in g o ‘quv faoliyatlari 
xususiyatlarini psixologik-pedagogik m a’lumotlarga asoslanib hisobga 
oladi.
Yordamchi maktabd§ ham ta ’lim didaktik tamoyillar asosida olib 
boriladi. Pedagogikada ishlab chiqilgan didaktik tamoyillar yordamchi 
maktablarda aqli zaif o ‘quvchilarning psixofizik rivojlanish xususiyatlarini 
nazarda tutib amalga oshiriladi.
Yordam chi m a k ta b la r o'qitish d id a k tik a s id a asosan quyidagi 
tamoyillar qo ‘llaniladi: ta ’limning tarbiyaviy xarakterdaligi, faollik va 
o n g lilik , ilm iy lik , tu sh u n a rlilik , s is te m a lilik va m u n ta za m lilik , 
ко ‘rgazmalilik, о ‘quvchilarga differensial munosabat, nazariyaning hayot 
bilan bog‘liqligi.
Oligofren bolalar bilish faoliyatining o ‘ziga xosligi umumiy didaktik 
tamoyillarni yordamchi maktab ish tajribasiga mexanik ravishda olib 
o ‘qilishini istisno etadi. U m um ta’lim tamoyillari aqli zaif bolalarni 
o ‘qitish masalasiga tatbiq qilingan holda amalga oshiriladi, aqli zaif 
bolalarning bilim , ko‘nikm a va m alakalarni o ‘zlashtirish jarayoni 
qonuniyatlaridan kelib chiqadi. Bugungi davr talabiga ko‘ra o ‘qitish 
tam oyillarining o ‘zgarishini e ’tiro f etgan holda a n ’anaviy ta ’riflarini 
saqlash, ularga faqat hozirgi zam on yordamchi maktablarining ahvolini 
aks ettirish zarurligi uchun yangi maxsus maktabga xos b a ’zi bir 
qoidalarni kiritishga qarshi em asm iz. M asalan, jism oniy va ruhiy 
nuqsonga ega b o ‘lgan bolalarga ta ’lim -tarbiya berishga bag‘ishlangan 
m e ’yoriy h u jjatlar, yangi ishlab ch iq ilg an k o n sep siyalar shular 
jum lasidandir.
59

---

Aqli zaif bolalarni o'qitish tamoyillarini maxsus didaktika belgilaydi. 
U esa yordamchi maktabda um um iy didaktik tamoyillarni amalga 
oshirishning xususiyatini asoslab beradi.
Didaktik tamoyillar ta ’limning maqsadlaridan kelib chiqadi va o ‘quv 
materialini o ‘zlashtirishning muayyan qonunlarini aks ettiradi. Ana shu 
asosiy qonunlar didaktikada ta’lim tamoyillari yoki didaktik tamoyillar 
deb ataladi.
Har bir tamoyil to ‘g‘risida qisqacha to ‘xtalib o ‘tamiz. Yordamchi 
maktablarda ta’limning tarbiyalovchi xarakterda bo‘lish tamoyili asosiy, 
yetakchi tamoyillardan sanaladi. Chunki aqli zaifbolalarga bilim berish bilan 
birga, asosiy e’tibor ularda shaxsiy, axloqiy sifatlami shakllantirishga qaratiladi.