Maxsus pedagogika

Savol va topshiriqlar
1. Yordamchi maktabda o‘quv rejalarining o‘ziga xosligi nimadan iborat?
2. Yordamchi maktab dasturining ommaviy maktab dasturidan farqli tomonlari 
nimalarda namoyon bo‘ladi?
3. Darsliklar qanday tuzilishga ega?
4. Reja va dasturlaming takomillashish tarixi haqida gapirib bering.
3.4. Yordamchi maktablarda o‘qitish uslubining 
qo‘llanish xususiyatlari
0 ‘qitish uslubi tushunchasi didaktika va uslubiyotning asosiy 
tushunchalaridan biri. Pedagogikada o ‘qitish deganda o ‘qituvchi va 
o‘quvchilaming biigalikdagi faoliyatlari, ish usullarini tushunish qabul qilingan. 
Bu faoliyat yordamida o ‘qituvchi bilim beradi, o ‘quvchilar esa bilim, 
ko‘nikmalami o‘zlashtiradilar hamda ulaming qobiliyatlarini rivojlantimvchi, 
dunyoqarashini shakllantimvchi malakalar vujudga keladi.
80

---

Ta’lim uslublari ommaviy maktab uchun ham, yordamchi maktab uchun 
ham umumiy hisoblanadi. Biroq qo‘llanilishi jihatidan bir-biriga aynan o‘xshash 
bo'lmaydi. Aqli zaif o‘quvchilaming butun ta’lim jarayoni o‘ziga xos bo‘lganligi 
sababli, ta’lim uslublari ham o ‘ziga xos mazmunga ega bo‘ladi. Umumiy, uni­
versal ta’lim uslubi bo‘lmaydi (6-rasm).
Darsda o‘qituvchi turli ta’lim uslublaridan foydalanadi. O'qitish uslublarini 
tanlash bir qator omillar: yordamchi maktabning hozirgi bosqichdagi 
ta ra q q iy o ti, o ‘quv fan i, o ‘rgan ilad igan m a te ria ln in g m azm u n i, 
o‘quvchilaming yoshi va ulaming rivojlanish xususiyatlari hamda ulaming 
o‘quv materialini egallashga tayyoigarlik darajasiga bog‘liq bo‘ladi.
Uslub tanlash va uni qo‘llash xususiyati faqat darsdagi o‘quv materialining 
maqsadiga emas, balki mazmuniga qarab ham aniqlanadi. Shu sababli og‘zaki 
uslublar ko‘proq gumanitar fan darslarida, amaliy uslublar esa mehnat, 
rasm, chizmachilik darslarida qo‘llaniladi.
0 ‘qitish uslublarini tanlashga yordamchi maktab ta’limining nuqsonni 
tuzatish tomon yo‘nalganligi, o‘quvchilami muayyan kasb-hunar egallashga 
tayyorlash hamda sotsial moslanish vazifasini yechish ta’sir ko‘rsatadi.
0 ‘qitish uslublari turli usullardan tashkil topadi. Masalan, kitob bilan 
ishlash — biron reja tuzish, asosiy savollami esga tushirish, matnni bayon 
etish, reja va savollarni doskaga yozish uslubiyot usullaridir.
Barcha o‘qitish uslublarini (2-chizma) bilim manbalariga ko‘ia uchta guruhga 
bo‘lish mumkin: