Мазкур дарсликда стандартлаш, метрология ва сертификациялаш турли жи


Download 1.27 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/67
Sana05.04.2023
Hajmi1.27 Mb.
#1276530
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   67
Bog'liq
Кишлок хужалиги махсулотларини стандартлаш... Бўриев Х. Ч.

} 
рилган пахта туртинчи навга киритилади. Машинада тозаланган курак- 
1 
дан олинган пахта чузинчок, кисман чирмашиб кетган паллачалардан, 

шунингдек, чузилмаган, етилмаган паллачалардан ва турли даражада 
ѐзилган тузгокларнинг алохида гурухларидан иборат булади. Ялтирок ]
пластик куринишдаги анчагина улик толага эга булади. Умуман эги- 
лувчан эмас ва ушлаб курганда калин булмайди. Ранги хира-ок ѐки 
саржшдан корамтир доглари булган ялтирок сариккача булади. Тургин- 
чи навли пахтанинг огорликка чидаш меъѐри 3,1 гс ва ундан кам. 
Машинада терилган туртинчи навли пахта териш машинаси 
шпинделларидан кейин колган чикитларни уз ичига олиши мумкин, 
шунингдек, паллача ва тузгоклари кенг-кенг ѐйилган булади. 
Пахта ифлосланганлиги ва намлигига кура 1-жадвалда курсатилган 
меъѐрларга мувофик булиши керак. 
1-жадвал 
Пахтанинг ифлосланганлиги ва намлигининг меъѐрлари 
Нави
Ифлосланганлиги
Намлиги
базисда-
ги
энг куп йул куйиладигани
базисда-
ги
энг куп йул куйиладигани
терими
машина
терими
каторасига
терилган
к^л
терими
машина
терими
каторасига
терилган
I
0,5
3
10
16
8
9
12
14
II
1,0
5
10
16
10
10
13
16
III
1,9
8
12
18
11
II
IS
18
IV
3,6
16
20
22
13
13
20
22


4.4. Картошка, мевалар ва сабзавот- i 
Картошка, мевалар ва сабзавотларга стан у
TJ
, уз тузилиши- га кура 
куп жихатдан дон ва уругликларга куйилган стандартлар билан 
ухшашдир. Улар куйидаги булимлардан иборат: кириш кис- ми, техник 
талаблар, кзбул килиш коидалари, кадоклаш, тамгалаш, ташиш ва саклаш 
сифатини белгилаш услублари. 
Кириш кисмида стандарт амал киладиган соха курсатилади, 
стандартлаштириш объекта аникланади; тайѐрланадиган махсулотнинг 
нима учун мулжалланиши белгиланади. 
«Техник талаблар» булимида махсулотнинг асосий истеъмол- чилик 
хусусиятларини белгилайдиган меъѐрлар келтирилади. Мевалар ва 
сабзавотлар сифатига талаблар махсулотнинг нима учун мулжалланиши: 
секин-аста истеъмол килиш, киска муддат саклаш, 
узок 
вакг давомида 
саклаш, кайта ишлаш учун мулжалланишига боглик булади. Айни бир 
хил мевалар ва сабзавотлар бир максад учун аъло сифатли ва бошка 
максадлар учун ѐмон сифатли булиши мумкин. Масалан, эртаги карам 
тоза холида истеъмол килиш учун жуда яхши, аммо узок вакг давомида 
саклаш ва кайта ишлаш учун умуман яроксиздир. 
Картошка, мевалар ва сабзавотлар сифатига кура бир хил эмас- лиги 
сабабли ушбу булимда мазкур навларнинг тавсифномаси илова килиниб, 
махсулотларнинг товар таркибига булиниши келтирилади. Товар навлари 
микдори мевалар ва сабзавотлар турига караб иккитадан турггагача 
булиши мумкин. Олий ва биринчи навларга сифат жихатдан беками-куст 
махсулотлар киритилади; паст навларга шакли ѐки рангига кура 
текисланмаган, зараркунандалар зарарла- ган ѐки шикастланган мевалар 
ва сабзавотлар киритилади. Х,
осил
* нинг факат овкатга ишлатиш ѐки кайта 
ишлаш учун яроксиз булган кисми ностандарт деб хисобланади. 
Ушбу булимда сифат ва микдорга о ид курсаткичлар белгиланади. 
Сифат курсаткичлари ташки куринишнинг баѐнини, пишган- лик, тозалик 
даражасини Уз ичига олади. Одатда стандартларда помологик 
(сабзавотлар учун — ботаник) навга хос булган типик шакл ва рангга эга 
булиши кераклиги айтиб утилади. Мевалар ва резаворлар учун 
стандартларда уларда бошка хид, таъм булмаслиги кераклиги 
курсатилган. 
Сифатнинг микдорий курсаткичлари сон билан тавсифланади, улар 
энг юкори, чекловчи ва такикдовчи меъѐрларни уз ичига олади; энг 
юкори курсаткичлар — курсаткичнинг тебраниш чегара- ларини 
(...дан...гача); чекловчи курсаткичлар — «камида», «купи билан» деган 
суз ва иборалар билан ифодаланади; такикдовчи курсат- 


кичлар — махсулотнинг зарарсизлиги ва зарур санитария холатини 
кафолатлайди, «йул куйилмайди» деган ибора билан ифодаланади. 
Мева-сабзавотчилик махсулотларига стандартлар дон, дуккак- ли-дон 
ва мойли экинлар стандартларидан йул куйилишнинг мав- жудлиги билан 
фаркланади. Йул куйиладиган меъѐрлар — бу улнами ва сифатига кура йул 
куйилиши мумкин булган тебранишлар- дир. Стандартларда уларни 
меъѐрлаб куйишнинг зарурлиги мева-сабзавот махсулотларининг узига хос 
хусусиятлари, уларнинг етиштиришдаги турлича шарт-шароитлар, теримни 
ташкил этиш муддатлари ва даражаси, ташиш ва саклаш шарт-шароитлари, 
мах- сулотларни навлаш ва калибрлаш мавжуд усулларининг номукам- 
маллиги билан боишкдир, бундай холатлар мутлако бир хилдаги 
туркумларни олишни кийинлаштиради. 
Йул куйиладиган меъѐрлар одатда массага ѐки махсулот нусхаси 
сонига нисбатан фоизларда ифодаланади. Бунда мазкур товар навида- ги, 
кейинги, бирмунча паст навга тегишли мевалар (илдизмевалилар, 
тугунаклилар ва бошкалар) сони аникланади. Одатда мева-сабзавот- чилик 
махсулотларига стандартларда умумий йул куйиладиган меъѐрлар, яъни 
барча йул куйиладиган меъѐрлар йигиндиси белгиланади. Умумий йул 
куйиладиган меъѐрлар ушбу стандартдаги айрим йул куйиладиган 
меъѐрларнинг арифметик суммасидан кам булади ва махсулотлар 
массасининг 15% ни ташкил этади. 
Стандартлар товарни у ѐки бошка товар навига киритиш учун асос 
буладиган асосий белгиларни назарда тутади; улар энг кам ѐки энг катга 
микдорлар, зараркунанда ва касалликлардан механик шикастланишнинг 
йул куйиладиган фоизи, етилиш даражаси, картошка, мевалар ва 
сабзавотларнинг шакли ва ранги, бошка навлар аралашмасининг фоизи 
(помологик ва ботаник бир хиллик), бошка аралашма ва тупрокнинг 
мавжудлиги кабилардир. 
Мева-сабзавот махсулотларининг айрим турлари учун ички бахолаш 
курсаткичи, яъни: ички (яширин) касалликнинг аник- ланиши, етилиши 
даражасининг белгиланиши (шунга тегишлича, овкатга ярокдиликни) ни 
хам назарда тутади. Етилишнинг тУртта даражаси аникланади: йигиб-
териб куйиладиган, истеъмол кили- надиган (ейишга ярокдилик), техник 
(консервалаш) ва биологик (физиологик). 
Йигиб-териб куйилиш учун етилган мевалар ва сабзавотлар тУлик 
шаклланган, йигиб олинганидан кейин яна етиладиган ва истеъмол учун 
етилган булиши керак. Уруг мевалилар (олма, нок, бехи), шафтоли, Урик, 
ковун, помидорлар (думбул вакги) кузги ва кишки навлари олиб 
куйиладиган етилиш даражасида йигиб оли- нади. 


Истеъмол учун етилган мевалар ва сабзавотлар ташки куриниши, 
таъми ва этининг консистенциясига кура энг юкори сифатга эга б^лаци. 
Гил ос, олча, олхури, тарвузлар истеъмол учун етила бош- лаган вактида 
йигаб олинади, улар тулик пишмасдан узилади. 
Саноатда кайта ишлаш учун мулжалланган мева ва сабзавотлар учун 
стандартларга кура техник жихатдан етилиш белгилан- ганки, унда 
махсулот кайта ишлаш технологияси талабларига мувофик булади. 
Стандартларга кура хом ва утиб кетган мева-сабза- вотлар тоза холида 
истеъмол килиш ва саноатда кайта ишлаш учун йул куйилмайди. 
Узилганидан сУнг ушбу навдаги меваларга хос булган ташки куринишга, 
консистенция ва таъмга эга була олмай- диган мевалар хом хисобланади. 
Истеъмол учун етилганлик белги- ларини йукотган мевалар утиб кетган 
хисобланади. Уларнинг эти бушашган (олмаларники — унсимон ѐки 
корайган, нокларники — унсимон ѐки суюлган, шафтоли, урик, олхури, 
олча, гилосларники — суюлган, пустлоги очилса, окиб чикиб кетади ва 
хоказо). Тобидан утиб кетган мева ва сабзавотларда ѐкимсиз хид, мева 
этида бушлик- лар пайдо булади. Утиб кетганлик одатда биологик етилиш, 
яъни урурларнинг муайян тарзда етилишидац далолат беради. Баъзан ме-
валар биологик жихатдан етилгани холда истеъмол килиш учун ярокли 
булиши хам мумкин. Мева ва сабзавотларнинг етилиш даражаси хакида 
уларнинг ташки куриниши (аввало, ранги), ички ту- зилиши, таъмига караб 
бахо берилади. 
Стандартларга кура янги узилган бодринг, тарвуз ва ковунлар, 
баклажонларга уларнинг ички тузилишини, бинобарин, махсулотнинг 
етилиш даражасини тавсифлайдиган сифатлар курсаткичи назарда 
тутилган. Бундай стандартларга ички холатини текшириш учун кесиб 
куришга рухсат килинадиган (зарур булганида) мевалар сонининг меъѐри 
жорий этилган. 
Стандартлар мева-сабзавот махсулотларини бир улчамга кел- тириш, 
яъни улчамлари буйича навлашга нисбатан муайян талабларни-назарда 
тутади. Улчамига кура бир хил махсулот енгил ва тез кадокданади; унинг 
ташилиши кам харажат ва сарфлар билан 
6
OF
-
ликдир. Бир хил Улчамдаги 
мева ва сабзавотлар бирмунча жалб этувчи товар куринишига эга булади. 
Махсулотларнинг улчамига кура якин туркумлари кУпрок бир хилдаги 
хусусиятларга эга була- дики, бу уларни сакдаш ва кузатиб туришни 
енгиллаштиради. 
Саноатда кайта ишлаш учун етказиб бериладиган махсулот- ларга 
стандартларда технологик хусусиятни тавсифлайдиган асо- 


сий модцанинг таркибига (узумда канд, картошкада крахмал, помидор- да 
курук моддалар ва хоказо) дойр базис курсаткичи белгиланади. 
Мева-сабзавот махсулотларининг куп турлари тез бузиладиган 
булганлиги сабабли стандартларда тайѐрлов жойларида ва узок масофага 
ташилганидан сунг айрим сифат курсаткичларига турли талаблар 
белгиланган. Агар тайѐрлов жойларида чириган мевалар- нинг турилишига 
йул куйилмаса, узок масофага ташилганидан сунг етиб келган жойда айрим 
чириган мевалар (эртапишар ва пишиб кетган олмалар)нинг булиши 
туркумни брак килиш учун асос булмайди. Бунда стандарт талабларга 
мувофик келадиган мевалар 100% деб кабул килинади, чириган ва 
пишмаган мевалар (мевалар- нинг айрим турлари ва куклари учун) алохида 
хисобга олинади. Бундай мевалар сотишга куйилмайди. Бевосита 
хужаликларнинг Узида мевалар кабул килинишининг кенгайиши сабабли 
махсулотнинг ишлаб чикариш жойларидаги сифат курсаткичлари жо- рий 
этилади. Кейинги йилларда чакана савдо тармогида сотилади- ган мева-
сабзавот махсулотларига талабларни белгилайдиган стандартлар гурухи 
тасдикланган. Сабзавотларга стандартларда пестицидлар ва нитратлар 
таркиби чекланган. 
«Кабул килиш коидалари» булимида махсулотнинг ишлаб чи- 
карувчидан тайѐрловчига ва тайѐрловчидан чакана савдога ѐки кайта 
ишлашга келиб тушганида такдим этилиш ва кабул килиниш тар- тиби 
белгиланади. Кабул килишнинг сифатга тугри бахо берили- шидаги катта 
ахамиятга эгалигини таъкидлаш лозим. Юклар келиб тушадиган жойларда 
яхшилаб куздан кечирилмаслиги истеъмол- чига ѐмон сифатли 
махсулотнинг келишига сабаб булади. Сифатга нотугри бахо берилиши ва 
унинг товар куринишининг пасайтири- лиши махсулотни етказиб берган 
ташкилотнинг асоссиз сарф-ха- ражатлар килишига (туркумларнинг 
бахосини пасайтириш хисо- бига) олиб келиши мумкин. 
Таилаб назорат килиш мева-сабзавот махсулотлари сифатини 
бахолашнинг асосий усулидир. Бунда махсулотнинг бутун туркуми сифати 
хакида тасаввур берадиган ва бахолайдиган танлаб олиш хажм- лари 
курсатиляди. 
Мева-сабзавот 
махсулотларига 
барча 
стандартлар 
махсулотларнинг туркумлаб кабул килинишини назарда тутади. 
Бир товар ва бир хужалик — ботаник (помологик, ампелогра- фик) 
навдаги, бир хил кадокланган ва маркаланган, сифат хакида- ги бир 
гувохнома билан расмийлаштирилган, бир вактда топшири- ладиган — 
кабул килинадиган махсулотнинг хар кандай сифати туркум (партия) 
дейилади. 


Топшириш-кдбул килиш коидаларига кура махсулотнинг хар бир 
туркуми сифатини танлаб олинган уртача намунани бахолаш асосида 
аникланади деб белгиланган. «Сифатни белгилаш услублари» булимида 
куйидагилар очиб берилган: намунани танлаб олиш услублари, сифатни 
белгилашнинг утказилиши (синовлар), нати- жаларнинг ишланиши. 
«Намуналарни танлаб олиш услублари» кичик булимида намуналарни 
танлаб олиш жойи ва усуллари ва улар мивдори курсатилади, бунда 
кадоклаш бирликлари сони ѐки идиш- сиз келган туркумдан олишлар сони 
назарда тутилади. Бунда стандартларда уртача намунанинг куркамлигига 
катта эътибор берилади. Намуна текшириладиган туркумдаги махсулотлар 
сифати, таркиби ва хусусиятлари билан бир хилда булиши керак. 
Идишда келиб тушган барча мева ва сабзавотларга стандартлар 
намуналарни танлаб олишнинг ягона услубини назарда тутади. 100 
урингача булган туркумдан ураб-жойлаш жихозларининг камида учта 
бирлигини, 100 уриндан ортик булган хар бир 50 уриндан кушимча 
равишда ураб-жойлаш жихозларининг битта бирлигидан танлаб оли- нади. 
Танлаб олинганларидан ураб-жойлаш жихозларининг барча бирликлари 
массасидан камида 10%и танлаб олинади. 
«Сифатни белгилашнинг утказилиши (синовлар)» кичик булимида 
сифат курсаткичлари буйича тахлилни утказиш услублари, тахдилни 
утказиш муддатлари, уларнинг изчиллиги курсатилган. Сифатнинг 
текширилиши намуналар танлаб олинганидан кейин зудлик билан ѐки 
тегишли хужжатларда белгиланган вакт давомида утказилиши керак, 
махсулот хусусиятларини белгилаш кейинги тартибда амалга оширилади. 
Меваларнинг тозалиги ѐки сабзавотларнинг ифлосланганлиги 
аникланади. Ифлосланишга тупрок, барглар, шохчалар ва шу каби- лар 
киради. Картошка ва илдизмевали усимликларнинг ифлосла- нишини 
уларнинг туиронши сув билан ювиб аникланади. Кейин- чалик чикитлар 
микдори аникланади. Чикитларга савдо ва кайта ишлаш учун яроксиз 
махсулот нусхалари киради. Озик-овкат учун картошкани бахолашда 
куйидагилар чикитлар хисобланади: энг куп ѐнлама буйича 20 мм дан кам 
улчамли тугунаклар; сиртининг 1/4 кисмидан ортиги кукарганлари; 
эзилганлари; тугунакларнинг ярим- талари ва булаклари; кемирувчилар 
кемирганлари; фитофтора ва чириклар билан бузилганлари; музлаганлари; 
ивиганлари; димик- каНлари. 
Олмалар сифатини белгилашда пишмаган ѐки касалликлар кучли 
таъсир кил га н мевалар чикитга чикарилади. Тупрокнинг ва 


чикитлар массаси (1%‟дан ортиги) намуна массасининг фоизла- рида 
ифодаланади, шундан кейин эса Уртача намуна массасидан чегириб 
ташланади. Бутун тур кум массаси чикитлар ва ортикча туп- рок микдорига 
камайтирилади. Сунгра зарарланган, механик ши- кастланган, касал ва 
зараркунандалар кемирган нусхалар ажратиб олинадИ. Алохида нуксонлар 
микдори аникланади. Шундан кейин уртача шаклдагилар, улчами, бир 
хиллиги ва навлилиги аникланади. Бошка навдаги (ботаник, помологик) 
мевалар алохида олиб куйилади, уларнинг массаси ва туркумдаги фоизли 
таркиби хисобланади. 
Мева, бош, илдизмевали экинлар, тугунаклар микдори штан- 
генциркул ѐки унинг буйига перпендикуляр тарзда шаблон билан энг катта 
диаметри буйича улчанади ва миллиметрларда ифодаланади (улчаш услуби 
сгандартда курсатилган). Аралаш катталикдаги меваларни, агар стандарт 
уларнинг калибрланишини назарда тута- диган булса, сифати буйича бир 
хил эмас деб хисобланади. Махсулотнинг бир нусхасида бир неча нуксон 
булганида уларнинг энг куп сезилиб тургани буйича хисоб юритилади. 
Хар бир фракциянинг массаси уртача намуна массасига нисбатан 
фоизларда ифодаланади. Бунда уртача намуна массаси туп- рок (1% дан 
ортита) бошка ифлосланишлар ва чикитлар чегириб ташланиб, 100% деб 
кабул килинади. Сунгра органолептик услуб га кура ранги, таъми, хиди, 
пишиш даражаси каби курсаткичлари аникланади. Уртача намуна 
сифатини бахолашнинг аникданган нати- жалари ушбу стандартда кабул 
килинган меъѐрлар билан солиш- тирилади ва махсулотнинг у ѐки бошка 
товар навига мувофикдиги белгиланади. 
Агар махсулот жуда булмаганда бир узига хос курсаткич талабларига 
тугри келмаса, унда бутун туркум ушбу мева ѐки сабзавот- ларнинг 
амалдаги сифати талабларига тупик жавоб берадиган паст навга 
утказилади. Агар махсулот амалдаги сгандартга кура паст нав талабларига 
тугри келмаса ѐки у навларга булинмаса, бундай мева ѐки сабзавотлар 
туркуми ностандарт деб хисобланади. 
«Натижаларни ишлаш» кичик булимида формулалар, хисоб- 
лашларнинг аникдиги, олинган маълумотларни уртачалаштириш даражаси, 
такрор белгилашларда йул куйиладиган фаркдар келтирилган. Мева-
сабзавот махсулотларига айрим стандартларда «Кабул килиш коидалари» 
ва «Сифатни белгилаш услублари» булим- ларида махсус стандартларни 
куллаш зарурлиги курсатилади. 
«Кадокдаш, тамгалаш, ташиш ва саклаш» булимида махсулот- ларни 
навлаш ва калибрлашни хисобга олиб, уларни тайѐрлаш ва 


кддоклаш коидалари; бирламчи ва транспорт идиши турлари ва улчамлари, 
шунингдек, кадокдашда ишлатиладиган ѐрдамчи материаллар (кипикдар, 
когоз); бирламчи ва транспорт идишида махсулотнинг энг куп микдори; 
ташишнинг хар хил турларида ураб- жойлаш жихозлари бирликларини 
тахлаш усули ва идишсиз ташишда махсулотни кадокдаш усуллари 
келтирилган. 
Тамгалашга талаблар идишдаги жойни, тамгалаш тури ва сифатини 
белгилайди. Махсулотнинг хар бир турига ушбу махсулот хакидаги 
ахборот курсатилган сифат тугрисидаги гувохнома илова килинади. 
Стандартларда ушбу гувохноманинг асосий мазмуни келтирилган. Бу 
булимда ташиш усуллари ва муддатлари, ташишдаги харорат ва намлик 
шартлари, бу махсулотни саклаш технологияси (режим, камераларга 
жойлаштириш усуллари, сотишга тайѐрлаш) хакидаги маълумотлар 
келтирилади. 
Янги озик-овкат картошкаси сифатини «Жамгариладиган ва етказиб 
бериладиган янги озик-овкат картошкаси. Техник шартлар* махсус 
стандарти белгилайди. Картошка тайѐрлаш ва юклаб жунд.- тиш муддатига 
караб эртаги (1 сентябргача жамгариладиган ва юклаб жунатиладиган 
жорий йил хосили) ва кечки (1 сентябрдан сунг жамгариладиган ва юклаб 
жунатиладиган)га булинади. Озикдик ким- матига караб кечки 
картошканинг юкори кимматли навлари ажратилади. Кечки картошка бир 
ботаник навли булиши лозим. Навнинг тозалиги 90% дан кам булмаслиги 
даркор. 
Картошканинг ташки куриниши, улчами, йул куйиладиган нук- 
сонлари, ифлосланиши унинг сифатини тавсифлайдиган асосий 
курсаткичлардир. Тугунаклар ташки куринишига кура бутун, курук, 
ифлосланмаган, соглом, усмаган, бужмаймаган, шакли ва рангига кура бир 
хилда ѐки хар хил юкори кимматлилари учун — шакли ва рангига кура бир 
хилда) булиши керак. Кечки картошканинг тугу- наклари етилган, пусти 
каттик булиши лозим. 
Тугунакларнинг катталигига кура булган талаблар шакли ва 
етиштирилган туманларига караб табакалаштарилган. Тугунаклар шаклига 
кура юмалок-ясси ѐки чузинчок булади. Узунлигй кенгли- гига Караганда 
(яъни энг куп кундаланг диаметри) 1,5 марта ва ундан ошадиган тугунаклар 
чузинчок шаклдаги тугунаклар дейи- лади. Эртаги картошка учун юмалок-
ясси тугунаклар улчами энг куп кундаланг диаметри буйича камида 30 мм, 
чузинчок шаклдаги тугунаклар учун — камида 25 мм булиши лозим. 
Кечки ва кечки юкори кимматли картошка учун чузинчок шаклдаги 
тугунаклар учун — камида 30 мм, жанубий минтакалар 


учун юмалок-ясси тугунаклар улчами — камида 35 мм, бошка мин- такалар 
учун — камида 45 мм булиши керак. Стандартга кура асо-. сий талаблардан 
чекинишлар белгиланган. Чукурлиги 5 мм дан ортик ва узунлиги 50 мм дан 
ортик механик нуксонлари (кесиги, уйиш, пачаги) булган тугунакларнинг 
5% гача булишига йул куйилади, майда тугунаклар таркиби 5% дан 
ошмаслиги керак. 
Усган, усимтали, 2 см
2
дан ортик майдони кукарган тугунаклар 
таркиби (2% гача); шикастлангани (2% гача); корамтир догли (эртаги учун 
— йул куйилмайди, кечки учун — 2% гача), тугунакнинг 1/4 дан ортик 
сиртини кутир ѐки соспороз босган (эртаги учун — йул куйилмайди, кечки 
учун — 2% гача) таркиби чекланган. Фитофтора таркал- ган худудларда 
кечки картошка туркумларини тайѐрлашда касал босган тугунакларнинг 
2% дан ортик булишига йул куйилмайди. Тугу- накларга ѐпишган 
тупрокнинг 1% дан ортик булиши мумкин эмас. 
Стандартда кадокдаш, тамгалаш, ташиш ва сакдашга талаблар 
белгиланган. Эртаги картошкани темир йул ва сув транспортида ташиш 
учун каттик тарага солинади, Кечки картошкани оммавий жамгариш 
чогида уюмлар холида ташишга рухсат этил ад и. 

Download 1.27 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   67




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling