Mazmunı : Kirisiw I bap. Fizikalıq-ximiyalıq analiz usılları

Mazmunı :
Kirisiw…………………………………………………………………………….2
I Bap. Fizikalıq-ximiyalıq analiz usılları
1.1. Fizikalıq-ximiyalıq analiz usılları …………………………………………….5
1.2. Elektroximiya ……………………………………………………………….8
1.3. Galvanik elementler haqqında ………………………………………………11
1.4. Galvanik elementler termodinamikası ………………………………………14
II Bap. Ámeliy bólim
2.1.Galvanik elementler hám olarda elektr jurgiziwshi kúsh payda bolıw procesi.17
2.2. Katod hám anodda baratuǵın oksidleniw-qaytarılıw processleri. Akkumulyatorlar…………………………………………………………………..19
Juwmaq ………………………………………………………………………….24
Paydalanılǵan ádebiyatlar……………………………………………………...27


Kirisiw
Fizikalıq-ximiyalıq analiz ximiya hám ximiya texnologiyanıń barlıq tarawlarında, sonıń menen birge, metallurgiya, geomineralogiya izertlewlerinde hám basqalarda qollanıladı.
Elektr tokı hám ximiyalıq hádiyselerdiń óz-ara baylanıslılıǵı boyınsha dáslepki izertlewler XVIII ásirdiń 2-yarımına tiyisli. Lekin bul izertlewler sol dáwirde kúshli elektr derekleri bolmaǵanı sebepli tosınarlı xarakteristikaǵa iye. Bunday derek XVIII XIX ásirlerde L. Gal’vani hám A. Volgpa jumısları nátiyjesinde payda boldı hám usınıń sebebinen olardıń atları menen baylanıstıradı. Keyinirek galvanik elementler dep atalǵan jetilisken ximiyalıq tok derekleri islep shıǵıldı. Olardan paydalanıp fizika tarawında kóplegen jańa ashılıwlar boldi, elektr hám magnetizmniń qatar tiykarǵı nızamları ashıldı. XIX ásirdiń 60 - jıllarında dinamo mashinalardıń jańalıq ashılıwı nátiyjesinde galvanik elementler elektr derekleri retinde óz áhmiyetin joǵalttı ; XX asirde yarım ótkizgishli radio texnika, mikro elektronika, kosmik texnikanıń rawajlanıwı menen olarǵa bolǵan jańa qızıǵıwshılıq payda bolǵan. Házirgi waqıtta avtonom ximiyalıq tok derekleriniń roli jáne de arttı. Galvanik elementtegi elektr jurgiziwshi kúsh mánisin túsindiriw ushın energiyanıń saqlanıw nızamı ashılǵannan keyin V. Nernst jumıslarında tók jumislari kórsetilgen ximiyalıq teoriya alǵa súrildi. Bul teoriyaǵa muwapıq, galvanik elementtegi elektr energiyanıń deregi metall, elektrod hám elektrolit eritpeleri shegaralarında júz beretuǵın ximiyalıq reakciyalar energiyası bolıp tabıladı. Gibbs — Gelmgolstıń termodinamikaliq teńlemesi galvanik element elektr jurgiziwshi kúshti reaksiyanıń ıssılıq effekti hám temperatura menen bóliw múmkinshiligin, Nernst teńlemesi (1888) bolsa elektr jurgiziwshi kúshtiń elektrolit konsentraciyasına termodinamikaliq baylanıslılıǵın kórsetedi. Keyinirek Nernst teoriyası ayirim jaǵdaylarda ámeliyatqa tuwrı kelmewi anıqlandi. XX ásirdiń 30—40 - jıllarında A. N. Frumkin Volta hám Nernst jumısların rawajlandırıw nátiyjesinde galvanik element elektr jurgiziwshi kúsh payda bolıw mexanizminiń tuwrı sheshimin taptı. XIX ásir baslarında elektrolizdiň ashılıwı, suwdiń vodorod hám kislorodqa ajıralıwı (A. Karleyl hám Ol. Nikolson), ON hám KON den dáslepki bar metall haldaǵı natriy hám kaliy alınıwı (G. Devi, 1807), elektrolizdiň muǵdarlıq nızamları (Faradey nızamları ) anıqlanıwı elektr ximiyaniń rawajlanıwına úlken úles qostı.
Galvanik elementler — elektr tokı derekleriniń ulıwma atı; elektrolit hám oǵan batırılǵan hár qıylı eki metall plastinka (elektrod) lardan ibarat. Bunday elementlerdiń jaratılıwına Italyan alımı, fiziolog L. Galvani haywanlar ústinde ótkergen tájiriybeleri tiykarǵı tŭrtki boldı. Galvanik elementlerde ximiyalıq reakciya nátiyjesinde payda bolǵan energiya tikkeley elektr energiyasına aylanadı. A. Volta jaratqan Volta ústini birinshi Galvanik elementler bolǵan. XIX ásir ortalarına shekem Galvanik elementler birden-bir elektr tokı deregi esaplanǵan. Elektrodlardan biri (oń ) anod, ekinshisi (teris) katod dep ataladı. Reakciya nátiyjesinde elektrodlarda potensiallar parqı payda boladı. Bul elektrodlardı tutastırıp turatuǵın sımda elektr toki payda boladı. Eń kóp tarqalǵan Galvanik elementlerde oń elektrod ornında kómir tayaqsha, teris elektrod ornında rux tayaqsha, elektrod ornında bolsa novshadil eritpesi isletiledi. Suyıq elektrolit ornında gewek pastalar qollanılsa, «qurıq» element (Leklanshe elementi) payda boladı. Galvanik elementlerde reagentlar sarplanıp (zaryadsızlanıp) bolǵanınan keyin ol jumısqa jaramsız halǵa keledi, yaǵnıy olardı qayta zaryadlap bolmaydı. Galvanik elementler oylap tabılıwı menen tok qásiyetlerin úyreniw hám odan paydalanıw múmkinshiligi júzege keldi, elektrotexnikanıń pán retinde qáliplesiwine tiykar salındı.
Ximiyalıq termodinamika ulıwma termodinamikanıń nızam hám túsinikleri ximiyalıq processlerde nátiyjeli ámelde qollanıladi. Ximiyalıq termodinamikanıń nizamlıqların keltirip shıǵarıw ushın sistemanıń baslanǵısh hám aqırǵı jaǵdayın, sonıń menen birge process baratırǵan shárt - sharayatlardı (temperatura, basım hám h. b.) biliw kerek.
Ximiyalıq termodinamikanıň kemshiligi - elementtıń ishki dúzilisi hám baratırǵan process mexanizmi haqqında hesh qanday juwmaq etilmeydi. Termodinamika úsh bólimnen, anıqraǵi úsh nızam hám olardıń nátiyjeni ámelde qollanıwınan ibarat.