Mehnat muhofazasi va medisina harakati (faoliyati)ni bajaruvchi insonlarning vazifalari

 
Muhim terminologiya 
 
Jinoyat huquqi sudga sud ta’qibi orqali murojaat qiladi va jazo jarima va hukm 
tarzida undiriladi. Fuqarolik huquqi sudga sud ta’qibi orqali murojaat qiladi va 
kiritadi. Jarimalar pul ziyonlaridan iborat bo’ladi. Masalan, Jon Smit 
kompaniyaning yuk mashinasini haydaydi. U tormozni bosganda, u to’g’ri harakat 
qilmaydi va yuk mashinasi yo’ldan chiqib, jarlikka tushib ketdi. Baxtsiz voqea 
tufayli Jonning belida kuchli og’riq bor vabir necha oy davomida ishlay olmaydi. 
Jon olayotgan imtiyozlar o’zi yo’liqqan noqulayliklar, og’riq va azob uchun 
kompensatsiya berishlariga yetarli emasligini his qildi. Fuqarolik huquqiga 
muvofiq Jon mahalliy advokat bilan bog’landi va u bilan baxtsiz hodisani 
muhokama qilib, da’vo qilishga qaror qildi. Jon ishchilar kompensatsiyadan 
tashqari imtiyozlarini tiklash yo’llarini qidirdi. 
Uning advokat bilan uchrashuvidan keyin Jon o’zining ish beruvchisiga yuk 
mashinasining egasi sifatida; yuk mashinasi oxirgi marta xizmat qilgan vakillikka; 
yuk mashinasini ishlab chiqaruvchiga va yuk mashinasi yo’ldan chiqib ketgan 
yerning egasiga da’vo qildi. Jon - da’vogar va ta’qib qilingan tomonlarning har biri 
– javobgardir. Advokat unga chuqur karmonlar nazariyasiga amal qilib, bu holda 

---

71 
kimda pul bo’lsa, o’shalarga da’vo qilishni maslahat berdi. Vilson voqeasiga 
o’xshab, Jon kimda to’lash uchun pul bo’lsa, faqat o’sha odamlarning ketidan 
ketishni o’yladi.Tomonlarning har biridan da’voda berilganidan keyin yer egasi 
ro’yhatdan chiqarildi, chunki Jonning yuriskonsulti bu tomon xato bo’linyapti deb 
ishonmadi. Mulkining kichik bo’lagidan tashqari yer egasida ozginagina aktivlar 
bor va himoya advokati bu da’vogarning xohishiga ko’ra da’vodan uni kechirish 
mumkin deb o’ylaydi. Ba’zi kompaniyalar siyosati shundan iboratki, ular xatoga 
yo’l qo’yganligiga ishonishmasa suddan tashqarida hech qachon qaror qabul 
qilmaydi. Ularning fikricha bu kelishuvni rag’batlantirish uchun qo’shilgan 
qonuniy da’vodir. Boshqa kompaniyalar uzoq sud ishlari bilan bog’liq qonuniy 
xarajatlardan hamda sudda ko’pincha kuzatiluvchi salbiy oshkoralikdan qochish 
uchun qarorlar qabul qiladilar.
Sud jarayonlari, yuqorida ta’kidlanganidek, qoidaga ko’ra qonun 
huquqlarining buzilishining odamni yarador bo’lishiga majbur qiladigan akt yoki 
aktning yo’qligi, qoralanadigan obro’-e’tibor yoki buzilgan mulk. Sud jarayonlari 
jinoiy ishdan farq qiladi. Sud jarayonining maqsadi yetkazilgan zarar uchun 
kompensatsiya olishni tashkil qiladi. Jinoiy ish qonunbuzarni kompensatsiyasiz 
jazolashga intiladi. Qonuniy huquqlarning buzilishi jinoiy xatti-harakat yoki sud 
jarayoni boshlanishiga yo’l ochadi. 
Bugungi kunda o’limga, jarohatga yoki moddiy zararga olib keladigan har 
qanday baxtsiz hodisa sud jarayonlarini, jinoiy ta’qib yoki har ikkalasini chaqirishi 
mumkin.Xohlagan odam boshqa tomonga xohlagan vaqtda xohlagan sabab bilan 
da’vo qilishi mumkin.Sud jarayonlari oqlangandan kulgiligacha tebranib turadi. 
Ko’pchiligi – kimningdir natijasi kim ranjiganini va kompensatsiya qidirayotganini 
his qiladi.
Xavfsizlik nuqtayi nazaridan asosiy muammolaridan biri – javobgarlikdir. 
Javobgarlik shartnoma asosida yoki ixtiyoriy qabul qilingan yoki sud jarayonidan 
keyin o’rin egallagan qilib qo’yilgan.Qonuniy huquqlar buzilishining ketidan 
keladigan javobgarlik oxirgi tipni egallaydi.