Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

5.17. Yog‘ochning mexaniq tarkibiga turli faktorlarning ta’siri 
YOg‘och tuzilishining har xilligi tashqi yuklar ta’sirida uning tolalari 
yo‘nalishi bo‘yicha turlicha qarshilik ko‘rsatishiga sababchi bo‘ladi. 
YOg‘ochning mustaqkamlik chegarasi tashqi yuk va uning tolalari yo‘nalishi 
bo‘yicha ta’sir qilganda yuqori bo‘ladi. Turli xildagi yog‘och materiallarining 
mustahkamligi chegarasi qisqa muddatli sinovlar natijasida aniqlanadi. Biron, 
amalda yog‘och konstruksiyasining uzoq muddatli ekspluatatsiya jarayonida, 
tashqi ta’sirlar natijasida uning mustaqkamligini kamayishi kuzatiladi. SHuning 
uchun qisqa sinov paytida aniqlangan mustaqkamlik ko‘rsatkichi yog‘och 
konstruksiyasining xaqiqiy yuk ko‘tarish qobiliyatini ko‘rsata olmaydi. 
YOg‘och konstruksisi uzoq muddat yuk ta’siri ostida bo‘lsa, unda 
solqilanish hosil bo‘ladi. YOg‘och konstruksiyasining davomiylik chegaraviy 
qarshiligi uning sinov paytida olingan mustahkamlik chegarasi ko‘rsatkichini 
davomiylik koeffitsientiga ko‘paitirish orqali aniqlanadi.
6.4-jadvalda turli xildagi yog‘ochlarning har xil deformatsiya ta’sirida 
hisobiy qarshiligi qiymatlari keltirilgan. 
6.4- jadval 
Daraxt turlari 
Znchligi
, Kg/m
3
Tolasi bo‘yicha mustahkamlik chegarasi, 
MPa 
Siqilishd
a 
CHo‘zili
shda 
Ezilishd
a 
Statik egilishda 
Igna bargli 
Listvennitsa 
Sosna 
Archa 
660
500
450 
64,5
48,5
44,5 
125 
103,5
103,5 
9,9
7,5 
6,9 
111,5 
86 
79,5 
Oddiy bargln 
Dub 
Oq 
qayin 
Osina 
690
640 
495 
57,5 
55 
42,5 
- 
168
125,5 
10,2 
9,3 
6,3 
107,5
109,5 
78 
Eslatma: Namlikning oshib borishi bilan mustahkamlik kamayib boradi va 
50% li namlik darajasida yuqoridagi keltirilgan ko‘rsatkichlar yarmidan 
ko‘proqqa kamyadi. 
YOg‘ochning elastiklik moduli ikkinchi guruh chegaraviy holatlar bo‘yicha 
hisoblanganda quyidagicha qabul qilinadi [KMK]: 
- tolalari bo‘yicha E= 10000 Mpa; 

---

 168 
- tolalariga ko‘ndalangiga E 
90
= 400 Mpa;
- yog‘ochning tolalari bo‘ylab va ko‘ndalangiga yo‘nalgan o‘qlarga nisbatan 
siljish moduli G
90
= 500 MPa. 
Qurilish fanerining tunuka taxta tyokisligidagi elastiklik modullari va 
Puasson koeffitsientlari ikkinchi guruh bo‘yicha hisoblaganda 6.5 - jadval 
bo‘yicha qabul qilinadi. 
6.5- jadval 
№ 
Faner turi 
Elastiklik 
moduli, Ef, 
MPa 
Siljish 
moduli. 
Sf, MPa 
Puasson 
koeffitsient,
f 
1 
Oq qayindan elimlangan V/VV,V/S, VV/S 
navli FSFmarkadagi etti va besh qatlamli 
faner: 
• Tashqi qatlamlar tolalari builab; 
•tashqi qatlamlar tolalariga ko‘ndalangiga; 
• tolalari 45° burchak ostida. 
000 
000 
500 
750 
750 
3000 
0,085 
0,065 
0,6 
2 
Tilog‘och yog‘ochidan elimlangan 
V/VV va VV/S navli FSF 
markadagi etti qatlamli faner: 
• tashqi qatlamlar tolalari bo‘ylab; 
•tashqi qatlamlar tolalariga ko‘ndalangiga; 
•tolalari 45° burchak ostida 
000 
500 
000 
800 
800 
2200 
0,07 
0,06 
0,6