Metallurgiya

Po‘latlarni vakuumli elektr pechlarda olish. Bu usulda qayta 
suyuqlantiriladigan po‘lat elektrod sterjenlar 5 odatdagi elektr pechlarda avval 
suyuqlantirilgan, kimyoviy tarkibi esa suyuqlantiriladigan metall tarkibiga yaqin 
po‘lat zagtovka bo‘lib, qayta suyuqlantirishda u tarkibidagi qo‘shimchalardan 
tozalanadi. 
Elektrod tutqich 2 ga o‘rnatilib, suv bilan sovutilib turuvchi krisstallizatorga 
tushiriladi. Keyin kristallizatordan havo 0,00133 kPa bosimgacha so‘rib olinib, 
elektrod va metall taglik o‘zgarmas tok zanjiriga ulanadi. Bunda elektrod sterjen 
katod, metall taglik anod vazifasini bajarib ular orasida elektr yoy hosil bo‘ladi. 
Yoy issiqligi ta’sirida elektrodning uchi erib, tomchilar yoy razryadi zonasidan 
o‘ta borib, gazlardan va metallmas qo‘shimchalardan tozalanadi. So‘ngra 
kristallizatorga o‘tib u yerda kristallanib tekis tarkibli juda yuqori sifatli, zich 

---

218 
quyma 7 olinadi. Bunday qiymalarning massasi 50 t ga yetadi. Odatda 1 t bunday 
po‘lat quyma olish uchun 400 – 500 kVt – soat elektr energiyasi sarflanadi. Bu 
usullardan tashqari po‘latlarni elektron nur plazmali yoy pechlarda ham qayta 
suyuqlantiriladi. 
 
30-rasm. Elektr – shlak pech sxemasi 
1 – kristallizator; 2 – suyultirilayotgan metall; 3 – elektrodlar; 4 – roliklar; 5 – 
dozator; 6 – shlak; 7 – metall taglik; 8 – quyma. 
Nazorat savollari: 
1. Elektr pechlarining qanday turlarini bilasiz?
2. Elektr yoyli po‘lat eritish pechining ishlash prinsipi qanday?
3. Induksion pechlarda po‘lat ishlab chiqarish qanday fizik hodisaga 
asoslangan?
Umumiy savollar 
1. Temirning qanday tabiiy birikmalarini bilasiz?
2. Cho‘yan olish jarayoni qanday pirometallurgik jarayonlarga asoslangan?
3. Domna pechida qanday tiklovchi moddalar beriladi?
4. Cho‘yanlarning qanday turlarini bilasiz?
Suv 
Suv 

---

219 
5. Oq cho‘yanning kimyoviy tarkibi qanday bo‘ladi?
6. Suyuq cho‘yanni qoliplarga quyish jarayoni qanday amalga oshiriladi?
7. Qanday tarkibli po‘latlarni bilasiz?
8. Po‘latlarni Bessemer va Tomas usulida olishning mohiyati qanday?
9. Po‘latlarni Marten usulida olishning qanday afzalliklari bor?
10. Domna pechining mahsulotlari.  
11. Domna pechi ishining texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari.
12. Po‘lat ishlab chiqarish haqida umumiy ma’lumot.
13. Konvertorlarda po‘lat ishlab chiqarish.
14. Marten pechlarida po‘lat ishlab chiqarish.
15. Elektr pechlarining qanday turlarini bilasiz?
16. Elektr yoyli po‘lat eritish pechining ishlash prinsipi qanday?
17. Induksion pechlarda po‘lat ishlab chiqarish qanday fizik hodisaga 
asoslangan?