Metodologiyasi

GLOSSARIY
«Annallar maktabi» 
— «yilnomachilik maktabi», qadimgi Misr, 
Yunoniston, Rim, Xitoy va boshqa davlatlarda mavjud bo‘lgan 
yilnomalar asosida tarixni yoritish.
Absolyut (mutlaq) 
— (lotincha «absolutus» — shak-shubhasiz, 
cheklanmagan, chegaralanmagan, mutlaq) falsafada: butun mav- 
judotning azaliy va abadiy o‘zgarmas birlamchi asosi yoki har qa­
nday mutlaq narsa, hodisa.
Absolyut (mutlaq) haqiqat 
— voqelikdagi, haqiqiy bilimn- 
ing empirik tajriba va nazariy bilishning haqqoniy va xo- 
lis mazmunining mosligi. Tarix falsafasida haqiqat narsalar ha­
qidagi bilimlarning mosligi sifatida tushunilgan (Aristotel), ideal 
obyektlarning rnangu va o‘zgarmas absolyut xususiyatlari (Platon, 
Avgustin), subyekt tafakkurining his etishi (sezgirligi, sezishi) bi­
lan mosligi (D.Yum), o‘z-o‘zi bilan tafakkur va fikrlashdagi tek- 
shirilmagan, dalilsiz shakllaridagi (apriori) mutanosiblik (I.Kant) 
kabi tushunchalar va qarashlar mavjud.
Zamonaviy mantiq fanida va fan metodologiyasida haqiqat- 
ning e’tirof etilgan tushunchasi voqelikdagi, haqiqiy bilimning 
haqqoniylik tushunchasi bilan to‘ldirilishi — ya’ni, haqqoniylik 
darajasi va nazariyalar hamda farazlarning ishonchsizlilik dara- 
jalarining mutanosibligi bilan to'ldiriladi.
Abstraktlik 
— mavhumlik, fikrning mavhumligi.
Abstraktlikdan 
(mavhumlikdan) 
konkretlikka 
ko‘tarilish 
(yo‘naltirish, yo‘naltirilganlik) — obyektning tadqiqot meto- 
di (uslubi) bo‘lib, abstraktlik (mavhumlik)dan va bir yoqlama- 
lik bilimdan nisbatan konkretroq (aniq, to‘liq, mukammal) ilmiy 
aniqlik tizimi bo‘lgan nazariy fikrlash (tafakkur)ga tomon bilim- 
larni rivojlantirib borish.
f o l i a r tarixi va gender tadqiqotlari 
— tarixda ayollar haqida 
ma’lumotlarning paydo bo‘la boshlanishi feminizmning shaklla- 
nishi bilan bog‘liq hisoblanadi. Biroq XX asrning 60-yillari oxir- 
lari 70-yillari boshlariga kelib «ayollar tadqiqotlari» paydo bo‘lgan

---

bo‘lsa, 80-yillarga kelib bu sohada «gender tadqiqotlari» deb nom 
olgan predmet tarmog‘i shakllandi va bunda asosan ayollar tari- 
xining konseptual apparatini o‘rganishga e’tibor qaratila boshlan- 
di. Bu tadqiqotlarning birinchi bosqichidayoq ayol tarixchilar- 
ning tanqidiy qarashlari birinchi o‘ringa chiqdi. Ularning qat’iy 
ravishda ta’kidlashicha, erkaklar tarixshunosligi ayollarni tarix- 
dan «o‘chirib yuborgan» va eng avvalo bu bo‘shliqni to‘ldirish 
lozim, qolaversa jinslar orasida «tobelik» va «hokimlik» muno- 
sabatlarini ham ko‘rsatib berish kerak deb hisobladilar. XX asr- 
ning 80-yillarida madaniy-tarixiy taraqqiyotning mahsuli bo‘lgan 
jinslar orasidagi notengiikning ijtimoiy xususiyatiga urg‘u ber- 
gan holda tadqiqotlar amalga oshirish yuzaga keldi. Gender tad- 
qiqotlarining asosiy mavzulari oila va nikoh, uy xo‘jaligi va bozor, 
huquq va siyosat, din va ta’lim, madaniyat sohalariga yo‘naitiril- 
gan.