Metodologiyasi
Download 7.14 Mb. Pdf ko'rish
|
Tarix fani metodologiyasi. Alimova D.A, Ilxamov Z.A
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tizimlilik tamoyili
|
Tarixiylik tamoyili
— tarixiylik tamoyilining shakllanishi va taraqqiy etib borishiga bir qator mutafakkirlar o‘z hissalarini qo‘shganlar, biroq ularning orasida asosiy fikrlar nemis «huquq tarixi maktabi» vakillari, fransuz restavratsiyasi davri tarixchi- lari va G.Gegel tomonidan bildirilgan. G.Gegelning tarixiylik tamoyilining rivojlanishiga qo‘shgan hissasi dialektik uslubni asoslab berganligida edi. Tarixiylik tamoyiliga qo‘yiladigan aso siy talablar haqida so‘z yuritganda quyidagilarni alohida ko‘rsa- tib o‘tish kerak, ya’ni hodisalar o‘rtasidagi o£zaro aloqadorlik va ularning kelib chiqishi hamda ro‘y berishidagi umurtny bog‘liq- lik va kelib chiqish sabablaridagi o‘zaro aloqadorlikni aniqlash, hodisalarning sodir bo‘lishi bosqichlaridagi o‘zaro aloqadorlik, bir hodisa yoki jarayonning ikkinchi hodisa yoki jarayonning ke lib chiqishidagi ta’sirini o‘rganish va aniqlash, barcha hodisalar va jarayonlarni o‘rganishda ularga tarixiylik nuqtayi nazaridan ke lib chiqqan holda yondashish, hodisalar o‘rtasidagi aloqadorlik ni aniqlashda jarayonlarning tarixiy ahamiyatini ko‘rsatib berish masalalarini ko‘rsatib o‘tish mumkin. Bu hozirgi tarixiylik ta moyili va uslublarining asosiy mazmunini tashkil etadi. Tizimlilik tamoyili — XX asrga kelib barcha fanlar tadqiqotlari- da tizimlilik uslubidan foydalanish asosiy o‘rin tutib bora bosh ladi, bunda tadqiqot obyektiga sababiylik va kelib chiqishidagi hamda vazifaviy aloqadorligi xususiyatlaridan kelib chiqqan holda murakkab tuzilmali tizim sifatida qaraldi. M.A.Barg tomonidan fanga tizimlar (sistemalar) va tuzilishilar (strukturalar), tizimlar tarkiblari (podsistema) haqidagi tushunchalar kiritildi. Tuzilish — bir tizimni tashkil etuvchi hodisalar aloqadorligi va ularni bir tartibga solish shakllari bolib, u tarixchi e’tiboridan yashirin hol da bo‘ladi. Shu o‘rinda mazkur tarixchi tomonidan «tuzilishi va jarayon» tushunchasi ham ilgari suriladi, bunda tuzilish o‘zgar- mas va barqarorlik holat sifatida, jarayon esa o'zgaruvchan va be- qaror, doimiy harakatdagi holat va ular bir-birini to‘ldirib kela- di, deb ko‘rsatiladi. |
