Metodologiyasi

1 
« 0 ‘zbekiston milliy ensiklopediyasi». Davlat ilmiy nashriyoti, 2004, 8-jild. 
274-b.

---

so‘z va iboralar, ularni tashkil etgan arab harflarining abjad hiso- 
bidagi raqamlari bilan qo‘shib hisoblanganda, ma’lum bir sanani 
anglatuvchi raqamlar, son kelib chiqadi1.
Ta’rix sharq tarixnavisligining asosiy xususiyatlaridan biri hi­
soblanadi va «tarix»lar ham muhim manbaviy xususiyatlarga ega 
ekanligi aniqlandi. Ta’rixlar mazmuniga ko‘ra manbalardagi ax- 
borotni ifodalaydi. Zamonaviy tarix fanining nazariy yondashuv- 
larida axborot ochiq ifodalangan va yashirin holatda (keyingisi 
ko‘p uchraydi) bo‘lishi ta’kidlab o‘tilgan bo‘lsa2, sharq tarixnavis- 
ligidagi ta’rixlarda keltirilgan axborot yashirin holatda ko‘proq 
uchraydi. Shu bois tarixchi yoki tadqiqotchidan mazkur axborot- 
ni matndan aniqlab va ajratib olishi uchun arab alifbosidan va 
ayniqsa abjad hisobidan boxabar bo‘lishi muhim ahamiyat kasb 
etadi.
Sharq tarixnavisligining namunalarida kuzatish mumkinki, 
tarix asarlarini yozish vaqtida muallif ko‘zda tutgan sana so‘z 
yoki muammo usulida ifodalanadi va ta’rix tarzida talqin etiladi. 
Shunga ko‘ra, ta’rix sarih (ochiq, ravshan) va ta’miya (berkitilgan, 
yashirilgan) kabi ikki turga bo‘linadi. Ta’rixning sarih turida sa­
na ochiq ifodalansa, ta’miyada avval ta’rixning moddasi topiladi. 
Tarix asarlarida va manbalarda ta’rixlar qo‘llanilgan holatlar ju ­
da ko‘p uchraydi.
Yuqoridagi har ikki holatdan ko'rish mumkinki, sharq ta- 
rixnavisligida va zamonaviy tarix fani metodologiyasi sohalarida 
manbalar va matndagi axborotni talqin qilish vaqtida axborot­
ning aniq va ochiq ifodalangan, shuningdek, yashirin holatda 
(so‘z ichida ma’no jihatdan) ham mavjudligi alohida ta’kidlab 
o ‘tilmoqda.
1 Arab alifbosi tarkibidagi harflar birikmasi hech qanday ma’no anglatmaydigan