Microsoft Word 77 r nigmatov doc


Download 3.35 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/27
Sana12.11.2023
Hajmi3.35 Mb.
#1767916
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   27
Bog'liq
Kitob 1325 uzsmart.uz

I saf qator 
II saf qator 
III saf qator 
Kornet I 
Alt I 
Tenor II 
Kornet II 
Alt II 
Katta baraban, tarelkalar 
Truba
Tenor I 
Kichik baraban 
Klarnet
Bariton
Bas


 
30 
16 ijrochi (4x4) 
I saf qator 
II saf qator 
III saf qator 
IV saf qator 
Kornet I 
Klarnet I 
Alt I 
Kichik baraban 
Kornet II 
Klarnet II 
Alt II 
Katta baraban 
Truba
Tenor I 
Tenor II 
Tarelkalar 
Fleyta
Bariton
Trombon
Bas
20 ijrochi (5x4) 
I saf qator 
II saf qator 
III saf qator 
IV saf qator 
Kornet I 
Klarnet I 
Valtorna I 
Kichik baraban
Kornet I 
Klarnet I 
Valtorna II 
Katta baraban 
Kornet II 
Klarnet II 
Tenor II 
Tarelkalar 
Truba I 
Klarnet II 
Tenor I 
Bas I
Truba II 
Fleyta
Bariton
Bas II 
30 ijrochi (6x5) 
I saf qator 
II saf qator 
III saf qator 
IV saf qator 
V saf qator 
Kornet I 
Klarnet I 
Saksofon alt
Alt I 
Trombon I 
Kornet I 
Klarnet I 
Saksofon tenor Alt II 
Trombon II
Kornet II 
Klarnet II 
Tenor I 
Tenor II 
Trombon III 
Kornet II 
Klarnet II 
Bariton
Tarelkalar
Suzafon
Truba II 
Fleyta
Valtorna II
Katta baraban 
Bas II 
Truba I 
Pikkolo
Valtorna I 
Kichik baraban Bas I 
36 ijrochi (6x6) 
I saf
qator 
II saf
Qator 
III saf
qator 
IV saf
qator 
V saf
qator 
VI saf 
qator 
Kornet I 
Goboy
Klarnet I 
Bariton
Fagot
Trombon I 
Kornet I 
Saksofon 
alt 
Klarnet I 
Tenor I 
Al I 
Trombon II
Kornet II 
Saksofon 
tenor 
Klarnet II 
Tenor II 
Alt II 
Trombon III 
Kornet II 
Fleyta II 
Klarnet II 
Valtorna III Tarelkalar
Suzafon
Truba II 
Fleyta I
Klarnet III 
Valtorna II 
Katta 
baraban 
Bas II 
Truba I 
Pikkolo
Klarnet III 
Valtorna I 
Kichik 
baraban 
Bas I 


 
31 
36 ijrochidan iborat orkestr, keng va boy repertuarli asarlardan tashkil 
topgan dasturlarni ijro eta oladi. Bu tarkibda barcha musiqa asboblari safdan joy 
olgan. Yuqorida berilgan orkestrlarni safdagi ko‘rinish tizimi yoki damli va 
zarbli cholg‘ularni qatorlarda joylashuvi taxminiydir. Orkestrlarni tarkibi 
musiqachilarga bog‘liq bo‘lib, mavjud musiqa asboblarning qatnashishiga uzviy 
bog‘liq. Masalan, saksofonlar, trombonlar, valtornalar va boshqa cholg‘ular 
guruhlarining tarkibi to‘liq bo‘lmasligi mumkin. Goboy, klarnet Es, fagot 
cholg‘ulari ko‘pincha safdan joy olishmaydi. Shuningdek, orkestrni saf qatoriga 
boshqa ob’ektiv yoki sub’ektiv muammolar ham sabab bo‘lishi mumkin (ob-
havo, repertuar janrning yo‘nalishlari, asboblar nosozligi va h.k.). Yuqoridagi 
misollarni nazarda tutib dirijyor orkestr tarkibini tuzishi va musiqachilarni 
joylashtirishi mumkin. Chet el orkestrlari tarkibida oldingi qatorda trombonlar, 
saksofonlar joylashishi ham amaliyotda ko‘plab uchraydi. 
Tamburmajor. Bunchuk. Lira 
 
Tamburmajor (fransuzcha tambour – majortambor – baraban va major – 
katta, bosh) – qadimda harbiy bo‘linma, polkda katta barabanchi yoki bosh 
barabanchi. Tamburmajor lavozimi ilk bor 1651 yil Fransiya armiyasida ta’sis 
qilindi. Rossiyada esa 1815 yilda undan foydalanish joriy qilindi va 1865 yildan 
polklarda, 1881 yildan gvardiyalarda bekor qilindi. Tamburmajorchi avvalo – 
polkdagi bosh barabanchi, keyinchalik – harbiy orkestrni harakat marshida 
boshqaruvchi shaxs bo‘lgan.
Tamburmajorchi etib odatda baland bo‘yli unter-ofitser tayinlangan. Uning 
libosi juda ko‘rkam, har xil taqinchoqlar va bezaklar bilan bezatilgan bo‘lishi 
lozim bo‘lgan. U o‘ng qo‘lida oltin rangli dumaloq tutqa, keng qilib, qo‘shib 
to‘qilgan tasma (jiyak, uqa)li popuk, shokila osilib turgan jezl (tayoqcha) – 
tamburmajor yordamida foydalanib turli aniq harakatlari bilan damli orkestrning 
ijrosini va safdagi harakat elementlarini boshqargan. 
Tamburmajorning asosiy vazifasi orkestrning safda boshqaruvini 
osonlashtirish, musiqachilar harakatlarini maksimal darajada muvofiqlashtirib, 
ijro temp sur’atini aniq ushlash va dirijyor ko‘rsatmalarini takrorlab ko‘rsatib 
uzatishdan iborat. Ko‘p sonli Terma orkestrlarni boshqarishda tamburmajorni 
o‘rni juda kattadir. Tamburmajor yordamida beriladigan shartli belgilar 
musiqachilar harakatlarini aniq va chiroyli bajarishlariga yordam berib, estetik 
jihatdan ahamiyat kasb etadi. 
Damli cholg‘ular orkestrini saf chiqishlarida emotsionallikni oshirib, yorqin 
bayramona ko‘rinish beruvchi Bunchuk va Liralar o‘zgacha fayz, jilo hamda 
tarovat baxsh etadi. 
BUNCHUK (turkcha buncuk) – zarbli cholg‘u asboblarga taalluqli bo‘lib, 
yog‘och 
dastali, 
metalldan 
bo‘lgan 
ikki 
tomoni 
figurali 
bezakka 


 
32 
qo‘ng‘iroqchalar osilgan bo‘lib, uning ikki uchiga otning yolidan kokil 
ko‘rinishidagi ikki shokila osilib turadi. Uni yengil silkitish va yerga asta urib 
qo‘ng‘iroqchalarini tebratish yo‘li bilan ijro etiladi. 
LIRA – bu lira cholg‘usi shaklida bo‘lgan va uning markaziga metallofon 
o‘rnatilgan zarbli cholg‘udir (metallofon, lotincha – metallum – metall va 
yunoncha phone – tovush, ovoz). Liradan safda foydalanilganda yelkadan 
o‘tkazilgan tasma kamarga o‘rnatib olib yuriladi. Ijrochi bir qo‘li bilan kamarga 
o‘rnatilgan liraning muvozanatini ushlab turib, ikkinchi qo‘li bilan maxsus 
bolg‘acha yordamida urib ijro etadi.
Orkestr safi o‘rta qatorining markazida Bunchuk va uning ikki yonida esa 
ikki Lira teng oraliqda joylashadi. 

Download 3.35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling