Microsoft Word chingiz aytmatov oqkema lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
5
Xuddi shu mahal lop etib bobo kelib qoldi. Chol asalari qutilari tomonga ketgandi. U yerdan uylar 
orqasida nimalar bo‘layotgani ko‘rinmasdi. Ish o‘ngidan keldi, bobo ayni mahalda ko‘chma do‘kon 
ketmay turib yetib keldi. Tasodif. Aks holda nabiraga portfel nasib qilmagan bo‘lardi. Shu kuni bolaga 
baxt kulib bokdi. 
Ko‘pni ko‘rgan kishilar keksa Mo‘minni - Mo‘min chaqqon deb atashardi. Bu atrofda uni hamma 
tanirdi, u ham hammani bilardi. U ochiq ko‘ngilligi, hatto sal-pal biladigan odamiga ham biron 
yaxshilik qilishga tayyorligi, har kimning xizmatiga hoziru nozirligi, hammaga sadoqati va 
xushmuomalaligi tufayli shunday laqab olgandi. Ammo tillani tekin tarqatishganda hech kim uchun 
qadri qolmaganidek, uning jonbozligining qadriga ham hech kim yetmasdi. Uning yoshidagi kishilarga 
qanday hurmat va izzatda bo‘lishmasin, Mo‘minga hech kim bunday munosabatda bo‘lmasdi. U bilan 
betakalluf muomala qilishardi. Bug‘u avlodining mashhur oqsoqollaridan birortasining ulug‘ 
ma’rakalarida Mo‘min bug‘u avlodidan bo‘lib, bu bilan g‘oyatda faxrlanar va o‘z qabiladoshlaridan 
birontasining ma’rakasidan qolmasdi, unga mol so‘ydirishar, martabali mehmonlarni qarshi olib, otdan 
tushirish, choy uzatishu o‘tin yorib, suv keltirishgacha hamma ishni unga topshiraverishardi. Turli 
tarafdan son-sanoqsiz mehmonlarni kutib olish lozim bo‘lgan bunday katta ma’rakalarda ozmuncha 
tashvish bo‘ladimi? Mo‘minga nima xizmat buyurilmasin, u ana-mana deguncha barini saranjom-
sarishta qilar, eng muhimi - boshqalardek bo‘yin tovlayvermasdi. Bu tumonat mehmonlarni kutib va 
ovqatlantirib jo‘natishi lozim bo‘lgan ovul yoshlari Mo‘minning bu ishlarni qanday qilib joyiga 
qo‘yayotganini ko‘rib qoyil qolishardi: 
- Mo‘min chaqqon bo‘lmasa, biz nima qilardik-a? Ba’zida esa o‘z nabirasi bilan uzokdan kelgan 
chol choyxonachi yigitga qarashib ketardi. Mo‘minning o‘rnida boshqa odam bo‘lganda bu ishni 
haqorat deb bilardi, lekin Mo‘min parvo ham qilmaydi. 
Keksa Mo‘min chaqqonning mehmonlarga yelib-yugurib xizmat qilishi hech kimni ajablantirmas - 
shuning uchun ham o‘z nomi bilan Mo‘min chaqqon-da. Mo‘min chaqqon bo‘lishiga o‘zi sababchi. 
Agar chet odamlardan birontasi ajablanib, - hey qariya, nega xotinlarga dastyorlik qilib yuribsan, bu 
ovulda yosh yigitlar qurib ketganmi, - deb qolguday bo‘lsa, Mo‘min shunday javob qilardi: 
- Marhum mening og‘am edi (u bug‘u avlodining hammasini o‘z og‘asi sanardi. Lekin boshqa 
mehmonlar uchun ham ular yot emas, «og‘a» edi). Ularning ma’rakasida men xizmat qilmasam kim 
xizmat qiladi? Biz, bug‘u avlodi, bosh onamiz - Shoxdor ona bug‘udan tarqalganimizdan buyon ana 
shundaymiz. Karomatli Shoxdor ona bug‘u esa bizga tirikda ham, o‘likda ham do‘stlikni vasiyat qilib 
qoldirgan. 
Mo‘min chaqqon mana shunaqa odam edi! 
Keksa ham, yosh ham uni «san»lab gapirar, qaltis hazil ham qilaverishardi - chol beozor zdi, u 
bilan hisoblashmasa ham bo‘laverardi - chol bezabon edi. O‘z hurmatini talab qilishning uddasidan 
chiqmagan kishini odamlar oyoqosti qilaveradi, deb bekorga aytishmagan-da. U shuning uddasidan 
chiqmasdi. 
Uning qo‘li gul edi. Duradgorlik, egarchilik qilardi, yoshligidanoq pichan g‘aramlashning ustasi 
edi, kolxoz uchun shunday g‘aramlar yasardiki, qishda ularni buzishga ko‘z qiymasdi: yomg‘ir uning 
ustidan xuddi g‘ozning patida sirg‘angandek silliq tushar, qor esa tomning ikki nishabiga tushgandek 
tushib ketardi. Urushda mehnat frontida Magnitogorskdagi zavodlarning g‘ishtini terdi, staxanovchi 
bo‘lib shuhrat qozondi. Qaytib kelgach, qorovulxonada yog‘och uy qurdi, o‘rmonchilik bilan mashg‘ul 
bo‘ldi. Yordamchi ishchi bo‘lib hisoblansa ham, aslida, o‘rmonga ko‘z-quloq edi, uning kuyovi 
O‘razqulning esa umri ko‘pincha mehmondorchilik bilan o‘tardi. Boshliqlar bostirib keldimi, bas, 
O‘razqul ularni darhol o‘rmonga boshlar, ov uyushtirar, xullas, hamma narsaga mutasaddilik qilardi... 
Mollarga ham Mo‘min qarar, asalarilar ham uning bo‘ynida edi. Mo‘minning butun umri erta tongdan 
qora kechgacha ishda, tashvishda o‘tdi, lekin hurmat talab qilishni o‘rganolmadi. 
Mo‘minning tashqi ko‘rinishi ham mo‘ysafid keksalarga o‘xshamasdi. Sipogarchiligi ham, 
jiddiyligi, badjahlligi ham yo‘q. Oqko‘ngil edi u. Uning qadr topmaydigan bu insoniy xususiyatini bir 

---

Chingiz Aytmatov. Oqkema (qissa)