Microsoft Word +++Jinoyat huquqi Umum. Rustambayev 2006. doc

4. Jinoyatning maxsus sub’yekti 
Jinoyat huquqi nazariyasida jinoyatning maxsus sub’yekti 
tushunchasi berilgan. 
Shaxsni jinoyatning maxsus sub’yekti – deb hisoblash uchun 
sub’yektning zaruriy belgilari bilan birga (yosh, aqli rasolik) albatta 
boshqa belgilar ham bo‘lishi kerakki, bunday belgisiz shaxsning tegishli 
norma bilan jinoiy javobgarlikka tortilishi mumkin emas. 

---

157
Ko‘p hollarda ushbu belgilar jinoyat-huquqiy normalar 
dispozitsiyasida ko‘rsatiladi yoki ularni sharhlash orqali aniqlanadi. 
Jinoyatning maxsus sub’yekti belgilari turlicha bo‘lib, ular xizmat, kasb, 
fuqarolik yoki harbiy majburiyat bo’yicha bo‘lishi mumkin. Masalan, 
boshqaruv tartibiga qarshi jinoyatlarning sub’yekti faqat mansabdor shaxs
bo‘la oladi (205, 206, 207, 208, 209, 210, 211-moddalar), harbiy xizmatga 
oid jinoyatlarda faqat harbiy xizmatchilar sub’yekt bo‘la oladilar (279-
300-moddalar). Transport harakati va undan foydalanish bilan bog‘liq 
bo‘lgan jinoyatlarda uning sub’yekti faqat transport vositasini 
boshqarayotgan shaxs bo‘la oladi (260, 266-moddalar). 
Ta’mirlash qoidalarini yoki transportni ekspluatatsiyaga chiqarish 
qoidalarini buzganlik jinoyatida sub’yekt faqat ta’mirlovchi yoki 
transportning texnik holati uchun javobgar shaxsgina bo‘la oladi. 
Davlat sirlarini oshkor qilganlik uchun davlat sirlari xizmat yoki kasb 
yuzasidan ishonib topshirilgan shaxsgina javobgarlikka tortiladi(162-
modda). 
Jinoyat qonuni Maxsus qismini o‘rganish shuni ko‘rsatadiki, 
jinoyatning maxsus sub’yekti belgilarini quyidagicha tasniflash mumkin: 
1) fuqaroligi; 
2) demografik belgilari (jinsi, yoshi); 
3) mansabi; 
4) harbiy xizmatga aloqadorligi; 
5) bajarayotgan ishi; 
6) kasbiy majburiyati; 
7) shaxsiy majburiyatlari; 
8) sub’yektning asosiy holatlari (retsidivist, xavfli retsidivist). 
Bu tasnif albatta taxminiydir. Har bir ijtimoiy xavfli harakat sodir 
etilganida sud-tergov xodimlari jinoyatning maxsus sub’yektining alohida 
belgilarini aniqlashi lozimki, bularsiz harakat sodir etgan shaxs ushbu 
jinoyatning sub’yekti deb topilmasligi kerak.