Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

Mavzuni chuqur o‘rganish instrumentariysi 
Demokratik bozor islohotlari – xalq ishtirokida, davlat tomonidan ishlab 
chiqilgan bozor munosabatlarini shakllantirish chora-tadbirlarining davlat 
nazorati ostida amalga oshirilishi degani. 
Bozorlarni liberallashtirish – muayyan institutsional to‘siqlarni bartaraf 
etish orqali erkin raqobatning yangi ishtirokchilari uchun bozorlarni ochish 
jarayoni. 
Demokratik islohotlarni chuqurlashtirish – liberallashtirish 
(erkinlashtirish) darajasini yanada oshirish, ya’ni iqtisodiy erkinlikni 
chuqurlashtirish va kengaytirish.
Bozor infratuzilmasi – bozor iqtisodiyoti uchun xizmat qiluvchi sohalar. 
Iqtisodiyotni liberallashtirish – muayyan institutsional to‘siqlarni 
bartaraf etish orqali erkin, sog‘lom raqobatning yangi ishtirokchilari uchun 
bozorlarni ochish jarayoni. 
Mavzu yuzasidan asosiy xulosalar: 
1. O‘zbekiston mustaqillikning ilk kunlaridan boshlab o‘z umrini o‘tab 
bo‘lgan eski mustabid sovet tizimidan voz kechib, mamlakatimizda ijtimoiy 
yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga asoslangan ochiq demokratik davlat barpo 
etish va fuqarolik jamiyatini shakllantirish yo‘lini tanladi. Yangi davlat va 
jamiyat qurishda amalda o‘zini to‘la oqlagan besh tamoyil asos qilib olindi. 
Ushbu tamoyillar avvalo kommunistik mafkuradan butunlay voz 
kechganimizning yaqqol ifodasi bo‘lib, yigirmanchi asrning 90-yillari 
boshidagi real hayotni o‘zida yorqin aks ettirdi va mamlakatimizni isloh etish 
bo‘yicha aniq prinsipial maqsad va vazifalarni belgilab olish imkonini berdi.
O‘zbek xalqi aynan ana shu tamoyillardan kelib chiqqan holda, yangi 
davlat, yangi jamiyat poydevorini barpo etishga kirishdi. Aynan ana shu 
tamoyillarni amalga oshirish zarurati tufayli «Yangi uy qurmay turib, eskisini 
buzmang», «Islohotlar – islohot uchun emas, avvalo inson uchun, uning 
manfaatlari uchun» degan, bugun ko‘pchilikka yod bo‘lib ketgan hayotiy 
shiorlar paydo bo‘ldi.
Mamlakatimizni isloh etish va yangilashga qaratilgan dasturiy vazifalarni 
bajarishda O‘zbekiston o‘z milliy qadriyatlariga, urf-odat va an’analarini 
saqlashga, xalqimizning asrlar davomida shakllangan mentalitetiga hurmat 

---

 166
bilan munosabatda bo‘lishga katta e’tibor qaratdi. Shu bilan birga, 
muvaffaqiyatli va barqaror rivojlanadigan zamonaviy demokratik davlat 
qurishning o‘zini oqlagan jahon tajribasini chuqur o‘rganish va qabul qilishga 
alohida e’tibor qaratildi. 
Tarixan qisqa vaqt ichida sovet davridagi eski ma’muriy-buyruqbozlik 
tizimiga barham berildi, milliy davlatchilikni shakllantirishning puxta huquqiy 
asoslari yaratildi, davlat hokimiyatining qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud 
hokimiyati tarmoqlari tashkil etildi, ijtimoiy va fuqarolik institutlari faoliyati 
yo‘lga qo‘yildi, iqtisodiyotni erkin bozor munosabatlariga o‘tkazish jarayoni 
amalga oshirildi. Eng muhimi, aholining ongu tafakkurida tub o‘zgarishlar ro‘y 
berdi, ularning uzoq yillar mobaynida kommunistik va sovet mafkurasi 
tamoyillari asosida shakllantirilgan fikrlash tarzi va dunyoqarashi, bir so‘z 
bilan aytganda, odamlarning o‘zi o‘zgardi.
2. Bugun yangicha fikrlaydigan, o‘z kelajagini jamiyatda demokratik 
qadriyatlarni mustahkamlash, mamlakatimizning kelajagini jahon 
hamjamiyatiga integratsiyalashuvi bilan bog‘liq holda ko‘radigan yangi avlod 
vakillari hayotga kirib kelmoqda.
Bu esa mamlakatimizda amalga oshirilayotgan tub siyosiy, iqtisodiy, 
ma’naviy-ma’rifiy o‘zgarishlarni ortga qaytarib bo‘lmasligi, islohotlar 
muqarrarligining ishonchli kafolatidir. Bugun ana shu mustahkam poydevor 
asosida mamlakatimizni jadal isloh etish va modernizatsiya qilishning yangi 
davri – milliy taraqqiyotimizning keyingi mantiqiy bosqichi izchil davom 
etmoqda. 
3. Konstitutsiya va qonun ustuvorligini ta’minlash. Bozor iqtisodiyotiga 
xos yangi huquqiy tizimning o‘zagini Asosiy qonun – Respublika 
Konstitutsiyasi tashkil etadi.
Ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotining qonunchilik asosini yaratish 
– bu faqat o‘tish davrining majburiy sharti bo‘lib qolmay, balki huquqiy davlat 
barpo etishning o‘ziga xos xususiyati hamdir. 
3.1. Bozor iqtisodiyotiga xos huquqiy tizimni va huquqiy davlatni barpo 
etish tamoyillari: 
qonunlarning hayot, amaliyot bilan uzviy bog‘liqligi va undan kelib 
chiqishi; 
qonun hujjatlarining bevosita ta’sir ko‘rsatish kuchiga ega bo‘lishi; 
qonunga bo‘ysunish huquqiy davlatning muhim xususiyati; 
qonunning ustuvorligini ta’minlash; 
huquqiy madaniyat yuqori darajada bo‘lishi kerak.