Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

2. Raqobat turlari 
Raqobat qaysi bosqichda sodir bo‘lishidan qat’i nazar, uning ikki turi 
mavjud: 
– yovvoyi raqobat (tartibsiz); 
– tartibga solinuvchi sog‘lom raqobat. 
Raqobat iqtisodiy o‘sishni ta’minlaydi, bu esa o‘z navbatida raqobat 
doirasini kengaytiradi. Raqobat bozorning hamma turlarida amal qiladi.
Tadbirkorlar tovar bozorida sotuvchi, resurslar bozorida xaridor 
sifatida raqobatda bo‘lishadi.
Raqobat kurashida o‘z muxolifining bozordagi mavqesini bilish 
muhimdir. Shu sababli raqobatga tayyorlanish tadbirkorlikning 
strategiyasida muhim o‘rin tutadi. Bozor tizimida raqobatning mukammal 
va nomukammaldan iborat asosiy turi mavjud. 
Mukammal yoki sof raqobat shundan iboratki, unda ko‘pchilik 
qatnashadi. Erkin raqobatli bozorda sotuvchilar va xaridorlar ko‘pchilik 
bo‘lib, ulardan hech biri monopol mavqega ega bo‘lmaydi, bozorda 
zo‘ravonlik qilib, o‘z izmini yurgiza olmaydi. 
Nomukammal raqobat, cheklangan raqobat tabiatan monopol 
raqobatdir. Bunda ko‘pchilik bo‘lmagan, lekin tovarlarning katta qismini 
taklif etuvchi yoki sotib oluvchi firmalar raqobatlashadi. 
Sof monopol sharoitida hukmron firmalar resurs bozorida xaridor 
sifatida bellashadilar. Ular sifatli va arzon resurslarni qo‘lga kiritish, 
malakali ish kuchini sotib olish uchun kurashadilar. 

---

 251
Erkin raqobat ikki darajada namoyon bo‘ladi: tarmoq ichida, ya’ni 
bir xil tovar ishlab chiqaruvchi korxonalar o‘rtasidagi raqobat va 
tarmoqlararo, ya’ni turli tarmoqlardagi korxonalar o‘rtasidagi raqobat. 
Tarmoq ichidagi raqobat tovarlarning ijtimoiy qiymatini, boshqacha 
aytganda, bozor qiymatini aniqlaydi va belgilaydi. Bu qiymat odatda 
o‘rtacha sharoitda ishlab chiqarilgan va muayyan tarmoq tovarlarning 
anchagina qismini tashkil etadigan tovarlarning qiymatiga mos keladi.