Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

Tarmoq ichidagi raqobat natijasida texnikaviy darajasi va mehnat 
unumdorligi yuqori bo‘lgan korxonalar qo‘shimcha foyda oladilar va 
aksincha, texnik jihatdan nochor korxonalar esa, o‘zlarida ishlab 
chiqarilgan tovar qiymatining bir qismini yo‘qotadilar va zarar 
ko‘radilar.
Tarmoqlararo raqobat turli tarmoqlar korxonalari o‘rtasida eng 
yuqori foyda normasi uchun olib borilayotgan kurashdir. Bunday raqobat 
foyda normasi kam bo‘lgan tarmoqlardan foyda normasi yuqori 
tarmoqlararo kapitallarining oqib o‘tishiga sabab bo‘ladi. 
Iqtisodiy saralanish oqibatida korxonalarning bir qismi g‘oyat yirik 
korxonalarga aylanib, monopol mavqeni egallaydi. Ular til biriktirib, 
erkin narxlar o‘rniga monopol narxlarni belgilaydi. O‘zbekiston 
Respublikasida bu borada monopoliyaga qarshi kurash siyosati olib 
borilmoqda. Bular:
1) monopoliyalashuvga yo‘l bermay monopol faoliyatni jilovlash 
to‘g‘risida qonunlar qabul qilish; 
2) sherikchilik asosidagi tadbirkorlikda bir korxona mulkining 
boshqasiga o‘tishini cheklash; 
3) bozorda narx-navoning erkin tashkil topishi uchun oldindan 
kelishib narx belgilashni qonun yo‘li bilan tartibga solish; 
4) davlatning raqobatning qonun-qoidalarini yaratib, uni buzganlik 
uchun jazo belgilashi; 
5) monopol hukmronlikka yo‘l bermaslik uchun tovarlarni 
mamlakatga kiritishni ko‘paytirish maqsadida boj to‘lovlarini kamaytirish 
kabilar. 
G‘ayriqonuniy raqobat ham mavjud: 
1) raqib haqida noto‘g‘ri va noaniq ma’lumotlar tarqatish; 
2) mahsulotning sifati, ishlab chiqargan joyi xususida iste’molchini 
aldash; 
3) raqibning mahsulot belgisi nomidan noto‘g‘ri foydalanish; 
4) past sifatli mahsulotlarni reklama qilish; 

---

 252
5) 
raqib mahsulotlarining sifati to‘g‘risida asossiz ma’lumotlar 
tarqatish.