Microsoft Word Материал резина lotin

Sun’iy tolalar yuqori molekulyar birikmalarga, birinchi galda sellyulozaga 
ximiyaviy qayta ishlov berish yo‘li bilan olinadi.Cun’iy tolalarning bir necha 
turlari orasida viskoza tolasi (sun’iy ipak) – C
6
H
10
O
5
elementar bo‘g‘ini bilan - 
alohida o‘rin tutadi. Bu gidratsellyuloza tola ximiyaviy barqaror qotishmadan 
filerlar orqali nordonlashtirilgan cho‘kma vannada sellyuloza tiokarbon efiri natriy 
tuzining ishqorli tuzini ezish yo‘li bilan olinadi. Filerlar qalpoqsimon ko‘rinishga 
ega bo‘lib, ularning ostida kichkina teshikchasi bo‘ladi. Cho‘kma vannada 
sellyulozaning uzluksiz ingichka iplar (filamentlar) shakliga regeneratsiyasi sodir 
bo‘ladi. 
Namlikning ortishi natijasida viskoza tolasining pishiqligi 40-50 % ga 
kamayishi bunday tolalarning o‘ziga xos xususiyati hisoblanadi. Hatto eng yangi 
turdagi o‘ta chidamli viskoza tolalarida ham bu pasayish 20-30 % ni tashkil qiladi. 
YUqori harorat sharoitida oksidlovchi va gidrolizlovchi agentlar ishtirokida 
viskoza tolasi sezilarli destruksiyaga uchraydi. 
SHu bois namlangan viskoza buyumlarga ishqorlar yoki kislotalarni qo‘llagan 
holda mexanik ishlov berilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Viskoza tolasining me’yoriy 
namlikni saqlashi – 11%. Viskoza materialini qo‘llagan holda tayyorlangan uzatma 
qayishlar, transport lentlari yoki shinalarini saqlash yoki ekspluatatsiya qilish 
sharoitlarida viskoza materiallarining tarkibidagi namlik ortadi, buning oqibatida 
ularning pishiqligi belgilangan ko‘rsatkichdan kam bo‘lishi mumkin. 

---

151 
Viskoza karkasidan sug‘urib olingan iplarning pishiqligi to‘g‘ri amalga 
oshirilgan texnologik jarayonda boshlang‘ich xom matoning ko‘rsatkichidan 
qisman farq qiladi (namlik bir xil bo‘lganda). Lekin ularning issiqlikka 
chidamliligi va uzayishi kamayadi, uzayganda ip qalinligining notekisligi 
ko‘payadi. 
Sellyulozaning achchiq sirkali efiri deb nomlanuvchi atsetat tola ham 
sanoatda qisman ishlatiladi. Qisman sovunlangan atsetat tolaning bir turi bo‘lgan 
forti-zan ancha pishiq bo‘ladi. 
Shisha tola eritilgan shisha massasi filerlar orqali oqib tushayotganda 
olinadigan ingichka shisha iplardan iborat bo‘ladi. Oqib tushayotgan yopishqoq 
shisha aralashma katta tezlikda ingichka tolalarga tortiladi. Mazkur aralashmadagi 
shishaga xos mo‘rtlik ayni ingichka tolali holatda egiluvchanlikka nisbatan zaif 
bo‘ladi. Qotib qolgan shisha iplar parafin va yog‘li kislotalar aralashmasi bilan 
moylanadi. Bunda elementar iplar chilvirlar sifatida yopishtiriladi, ularning o‘zaro 
ishqalanishi kamayadi. Bunday tola qancha ingichka bo‘lsa, ko‘ndalang kesimdagi 
birlikda shisha tolaning pishiqligi shuncha yuqori bo‘ladi; shisha tolaning namligi 
– 0,2 %. Shuningdek shtapel shisha tolalar ham tayyorlanadi. SHisha tolalardan 
qilingan matolar issiqqa chidamli transport lentlari, qaynoq vositalarni uzatishga 
mo‘ljallangan rukavalarda hamda qator boshqa buyumlarda ishlatiladi.