Microsoft Word mvmao uzk doc

 
Суғурта билан боғлиқ бўлмаган хавф турлари ва уларнинг салбий 
оқибатларини камайтириш усуллари 
Менежерлар хатоси 
• текшириш ва назоратнинг мукаммал-тизимини 
ишлаб чиқиш; 
• бизнесда менежернинг хатоси жуда қимматга 
тушадиган ўринларида, ўзини оқловчи, ишни 
обдон қайта кўриб чиқишни йўлга қўйиш; 
• қиммат турувчи лойиҳаларга қўл уришда юз бериш 
эҳтимоли бўлган менежерлар хатоларининг ўзига 
хос моделини тузиш ва ҳоказо. 
Тижоратчиликдаги 
хавф 
• молиявий коэффициентлар нисбатининг йўл қўйиб
бўладиган сўнгги чегарасини аниқлаш; 
• мазкур лойиҳага сарфланаётган маблағнинг бўлғуси 
рентабеллигини оширувчи усулларини тўғри 
танлаш ва ҳоказо. 
Ресурсларни 
нотўғри 
тақсимланиш хавфи 
• ресурсларни 
тақсимлашда 
улар 
миқдорини 
эътиборга олган ҳолда кимга қанча зарурлигини
аниқлаш ва тўғри белгилаш; 
• ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар миқдорини, 
сонини аниқ билиб олиш учун тўғри маркетинг 
тадқиқотларини олиб бориш, матрица услубидан 
фойдаланиш ва ҳоказо. 
Иқтисодий 
беқарорлик 
ва 
талабнинг ўзгариши 
• самарали режалаштириш; 
• бозорни ўрганиш; 
• нарх-навони ўрганиш; 
• истиқболни белгилаш ва ҳоказо. 
Рақобатдошлар-
нинг ҳаракати 
• рақиблар амалга ошириш эҳтимоли бўлган 
ҳаракатларни чуқур ўрганиш; 
• уларнинг маркетинг фаолиятини, бозордаги 
нуфузини аниқлаш ва ҳоказо. 
Молиявий хавф 
• молияни тўғри бошқариш; 
• но фаол маблағларни тезда даромад келтирувчи 
лойиҳаларга сарфлаш ёки фойдали фоизларга 
қарзга бериш; 
• маблағ фирмаларни ҳам қиммат лойиҳаларга жалб 
этиш орқали уларга хавфнинг бир қисмини ўтказиш 
ва ҳоказо. 

---

123
Нарх, 
талаб, 
даромадлар 
даражасининг 
ўзгариш хавфи 
• истиқболни белгилаш бўйича изчил излаш; 
• хавфнинг оқибатларини юмшатиш усулларини 
ишлаб чиқиш; 
• мавжуд усуллардан самарали фойдаланиш ва 
ҳоказо. 
Кутилмаган 
иқтисодий 
ва
таббий фалокатлар, 
экологик 
офатлар 
хавфи 
• буни олдиндан ҳисобга олиш мумкин бўлмасада, 
уларнинг кўп йиллик динамикасини кузатиб 
боришни ташкил қилиш. 
Лойиҳани танлашда
хато қилиш хавфи 
• мазкур лойиҳани олиш ва олмаслик хусусидаги 
барча далилларни ақл тарозусининг икки
палласига қўйиб кўриш; 
• лойиҳа ўта мураккаб бўлганда унинг барча 
жиҳатларини 
тўғри 
ҳисоблаб 
чиқиш 
учун 
компьютерда моделлаштиришдан фойдаланиш 
Мазур бизнес учун 
оғир 
оқибатлар 
келтиручи 
кутилмаган сиёсий 
воқеалар 
• Буни ҳамма вақт ҳам олдиндан сезиб, эҳтиёт 
чорасини кўриб қўйишнинг иложи йўқ. Бироқ, 
барибир уни ҳам эътиборга олиб қўйиш ва 
қандайдир ҳаётий ва руҳий схемалар тузиб қўйиш 
керак. 
Миллий 
ва 
миллатлараро 
кўтарилишлар 
хавфи 
• Буни ҳам олдиндан билиш ва ҳисобга олиб қўйиш 
мумкин. Унинг оғир оқибатларини жамоатчилик 
билан алоқалар соҳасида мазкур жойнинг миллий-
руҳий ўзига хосликларини эътиборга олган ҳолда 
тўғри иш олиб бориш ёрдамида юмшатиш ёки 
бартараф этиш мумкин. 
Ҳукуматнинг 
кутилмаган 
қарорлари 
(қонунлардаги, нарх 
ва 
солиқлардаги 
ўзгартиришлар) 
• Бозор иқтисодиёти шароитида бу айниқса муҳим. 
Шу боис қонунларни диққат билан ўрганиш билан 
бирга умумий аҳволдан ҳам хабардор бўлиб туриш 
лозим. 
• умуман кутилмаган қарорлар бўлмайди. Улар 
жамоатчиликни тайёрлаб, сўнгра қабул қилинади. 
Ходимларнинг 
норозилиги 
• Тугал уйланган иқтисодий-социал дастурлар тузиш; 
• ходимларнинг талаб ва эҳтиёжларини ҳисобга 
олиш; 
• яхши руҳий-маънавий муҳит, шароит яратиш ва ҳ.к. 
Фирма 
бойлиги 
нуқтаи 
назардан 
унча 
улкан 
бўлмаган 
мол-
мулкларнинг нобуд 
бўлиш хавфи 
• Ички тадбирлар ёрдамида олдиндан эҳтиёт 
чораларини кўриш ва ҳ.к. 
Кўп 
сонли, 
бир 
• олдиндан эҳтиёт чорасини кўриб қўйиш; 

---

124
типли 
мол-
мулкнинг 
нобуд 
бўлиш хавфи 
• ўз-ўзини “суғурта қилиш” 
• махсус захира фондини ташкил қилиш ва ҳ.к. 
Суғурта-бу инсон фаолиятининг турли соҳаларида содир бўладиган 
табиий офатлар, фавқулодда ҳодиса ва бошқа воқеалар натижасида етказилган
зарар ҳамда талофатларни жисмоний ва юридик шахслар тўлаган суғурта 
бадаллари (суғурта пули) дан ҳосил қилинадиган пул фондлари ҳисобидан 
тўлиқ ва қисман қоплаш билан жисмоний ва юридик шахслар манфаатлари 
суғурталашини таъминлашга доир муносабатлар демакдир.
Суғурталашдан мақсад табиий офатлар ва кўнгилсиз ҳодисларда 
келтирилган зарарларни қоплаш учун пул фондларини ҳосил қилишдир. 
Жисмоний ва юридик шахслар ҳисобидан шаклланадиган бу фондларни ҳосил 
қилишда суғурта ташкилотлари билан суғурталанувчилар ўртасида муносабат 
юзага келади. Ўзбекистон шароитида бу муносабат юзлаб суғурта
ташкилотлари билан минглаб корхона ва ташкилотлар, фуқаролар ўртасида 
шаклланади.