Microsoft Word mvmao uzk doc

Схема. Эҳтиёж ва у орқали кишиларни мотивлаштиришни ифодаловчи 
модел. 
Кўриб турибмизки мотивация жараёни қандайдир (билиб ёки билмай 
орзу қилинаётган) эҳтиёжга бўлган етишмовчиликдан ёки қониқишнинг етарли 
ёҳуд умуман йўқлигидан бошланади. Сўнгра шу қониқишга эришиш учун 
мақсад сари ҳаракат қилинади. Эҳтиёжнинг қондирилиш даражаси кишини
келажак сари интилишини белгилаб беради. Агар у муайян нарсадан қониқиш 
ҳосил қилса, у ҳолда кейинги мотив уни бошқа юқорироқ эҳтиёжга 
рағбатлантиради. 
Эҳтиёж чексиз ва турли тумандир. Уни қуйидаги белгилар бўйича 
гуруҳлаш мумкин. 
 
Эҳтиёжлар ва уларнинг турлари 
Ўрнига қараб 
1. Бирламчи (қуйи) эҳтиёжлар 
физиологик эҳтиёжлар, яъни: 
• озиқ-овқат 
• кийим-кечак 
• уй-жойларга бўлган эҳтиёжлар 
*хавсизликка ва социал ҳимояга бўлган эҳтиёжлар 
2. Юқори даражадаги эҳтиёжлар: 
социал эҳтиёжлар, яъни: 
• ҳурматга
• муҳаббатга
• эътиқодга ва ҳоказоларга бўлган эҳтиёжлар 
„ 
маърифат ва маънавиятга бўлган эҳтиёжлар
„ 
ўзликни англашга бўлган эҳтиёжлар. 
Табақаланишига 
қараб 
• миллати 
• тарихи 
• географик жойланиши 
• жинси ва ёши 
• социал мавқеи бўйича эҳтиёжлар. 
Тарихийлигига
қараб 
• ўткинчи 
• ҳозириги 
• бўлғуси эҳтиёжлар. 
Эҳтиёжлар 
(етишмовчиликлар
) 
Мотив
ёки
истаклар 
Ҳаракат (тутган 
йўл) 
Мақсад 
Эҳтиёжни қондириш натижалари: 
1.Қониқди 
2. 
Қисман қониқди 
3. 
Уумуан қониқмади 

---

142
Қониқиш 
ва 
даражасига қараб 
• тўла қониқтирган 
• қисман қониқтирган 
• умуман қониқтирмаган эҳтиёжлар. 
Тарқалиш
даражасига қараб 
• географик: умумий, регионал 
• социал: даромад бўйича табақаланиш: умумий, 
социал гуруҳ. 
Пайдо бўлишига 
қараб 
• асосий 
• иккиламчи 
• *эгри, билвосита эҳтиёжлар. 
Қайталанишига 
қараб 
• бир марталик бўлган 
• вақт-вақти билан, даврий, такрорланиб турадиган 
• доимий бўлган эҳтиёжлар. 
Қўлланилишига 
қараб 
• фақат бир соҳа 
• бир неча соҳа 
• барча соҳага зарур бўлган эҳтиёжлар. 
Жамиятнинг 
муносабатига
қараб 
• салбий 
• нейтрал, турғун 
• ижобий эҳтиёжлар. 
Истеъмол қилиш 
усулига қараб 
• якка 
• гуруҳ 
• ижтимоий истеъмолга мўлжалланган эҳтиёжлар 
Ёши ва даромад 
даражасига қараб 
• эластиклиги бўш бўлган эҳтиёжлар 
• эластиклиги юқори бўлган эҳтиёжлар (юқори 
даражадаги эҳтиёжлар) 
Алоҳида шахс ва жамият нуқтаи назаридан эҳтиёжларни қуйидагича 
гуруҳлаш мумкин. 

---

143