Microsoft Word navoiy farhod va shirin nazm lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
385
istagani, hajrdan so‘z boshlansa, ikki ko‘zidan qonli yoshlar oqqani haqida yozadi. Xullas, Xoqon 
o‘g‘lini ko‘ngli uchun nimaiki qilgan bo‘lsa, xato ekanini tushunadi va bundan hayron qolib 
sarosimaga tushadi. 
XVIII 
Bu bob sarlavhasida shoir Xoqonning podshohlik tojini Farhodga bermoqchi bo‘lgani, uning esa 
otasidan uzr so‘rab rad etgani bayon qilinadi. 
1. Bu baytning mazmuni: bu mamlakat ustida shohlik nog‘orasini chalgan zot so‘z sipohiga 
shunday tartib beradi. Bu yerda ushbu dostonni kuylayotgan shoir shunday hikoya qiladi, demoqchi. 
2. Bu va keyingi baytning mazmuni: Burgut va Kuykanak (Ilvasin – mayda parranda ovlaydigan 
qushlarning bir turi)ni tutib, ovga solsalar uning ishini bunisi qila olarmidi. Agar arsa – shaxmat taxtasi 
bo‘m-bo‘sh qolsa ham undagi shoh donasi o‘rnini baydaq – piyoda egallay olarmidi?! Bu so‘zlarni 
Farhod Xoqonning toj taklifiga javoban aytadi. 
3. Bu va keyingi 10 baytda Farhod uzrxohlik bilan: – men hali yoshman, vazifa esa ulug‘. Shu 
choqqacha barcha ishlardan g‘ofil, yolg‘iz ayshu-ishrat bilan band edim. Endi shoh inoyat qilsa-yu 
men biror kichik xizmatga jiddiyroq mashg‘ul bo‘lsam, uning rivoji va kasodini tushunib yetsam, 
xatolarimni tuzatib turilsa, ma’lum tajriba orttirgach, har qanday hukm bo‘lsa, bajonidil bajarsam, – 
deydi. 
XIX 
1. Oyinai Iskandariy – Iskandar oynasi. Afsonaga ko‘ra, Iskandar tomonidan temirga sayqal berib 
yaratilgan oyina. Go‘yo unda Jamshidning jomidagidek, shu asnoda bo‘layotgan narsalarni ko‘rsa 
bo‘lar ekan. Iskandar (356–323) eramizdan avval yashagan makedoniyalik Filippning o‘g‘li. Juda 
yoshligidanoq harbiy salohiyat paydo qilib, Eron, Arabiston, Hindiston va boshqa mamlakatlarni 
ishg‘ol qilgan. Badiiy adabiyotda Iskandarga bag‘ishlangan asarlar juda ko‘p. Jumladan, Nizomiy, 
Xusrav Dehlaviy, Jomiy va Navoiylarning maxsus dostonlari shular jumlasidandir. Ularda Iskandar 
qudratli hukmdor, ideal shoh timsoliga aylangan. 
2. Badiiy adabiyotda «Iskandar oynasi» tushunchasi ko‘p ishlatiladi. Bu bob sarlavhasida shoir 
Xoqonning Farhodni o‘z xazinasiga olib kirgani, uning esa oltinu javohirlarga nazar solmay Iskandar 
oynasi bilan qiziqqani va oynada ajoyib narsalar ko‘ringani haqida yozadi. Bu baytda Navoiy inson 
tafakkuriga yuksak baho beradi. Farhod tilidan aytilgan misralarda inson nimaniki bunyod etishga 
qodir bo‘lsa, unga fikrlash zamirida erishadi, degan falsafiy tushuncha ifodalanadi. 
3. Aflotun – Platon – asl nomi Aristotel (mil. av. 428/ /427. Afina – 348/347) – qadimgi yunon 
faylasufi, antik falsafadagi ob’ektiv-idealistik oqimning asoschisi. 407 yillarda Sokrat (Suqrot) bilan 
tanishib, uning eng yaqin shogirdi bo‘lib qolgan. Afinada mashhur faylasuflar maktabi – «Platon 
akademiyasi»ni yaratgan. Xamsanavis shoirlar Ivkandar atrofidagi olim, mutafakkirlar orasida 
Aflotunga ayricha o‘rin ajratgan-lar, uni donishmandlar rahbari sifatida ta’riflaganlar. Bu yerda Navoiy 
Iskandar oyinasini har biri Aflotunga teng keladigan 400 nafar dono olimlar yaratgan, deydi. 
4. Bayt mazmuni: Xoqonning hikmati bo‘lgan bu ko‘zguda ajib bir tilsim yashiringandir. 
5. Bu va keyingi baytlarda ko‘zguda yashiringan tilsimni ochish uchun uch manzilni o‘tish lozim: 
birinchisida ajdaho, ikkinchisida Ahraman, uchinchisida yanada mushkulroq sir bor. Ularni yengib 
o‘tilsa, to‘rtinchi manzil keladi, unda tog‘ va ichida g‘or bor. G‘orda Suqrot yashaydi. Agar u tirik 
bo‘lsa, barcha mushkullarni ochib beradi, agar olamdan o‘tgan bo‘lsa uning ruhiga sig‘inilsa, maqsad 
hosil bo‘ladi, degan mazmun bayon etiladi. 
6. Buqrot – Gippokrat (mil. av. 460–375)–mashhur yunon hakimi, ilmiy tibbiyotning 
asoschilaridan biri. Uning «Kitob al-fusun» («Aforizmlar») nomli kitobi juda mashhur. «Gippokrat 

---

Alisher Navoiy. Farhod va Shirin