Microsoft Word navoiy farhod va shirin nazm lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
382
farzandidek, deb ta’riflaydi. 
XIII 
Bu bob sarlavhasida Farhodning dunyoga kelgach, chehrasida muhabbat izlari namoyonligi, 
ko‘ngli esa g‘amu dardlarga to‘la ekanligi, u shijoat bilan yigitlik mashqlarini o‘rganganligi bayon 
etiladi. 
1. «Al-asmou tanzilu min as-samo» – arabcha: ismlar osmondan tushadi, demakdir. 
2. Xush, xud, bexud, darxo‘rd, sarxush, noxush kabi «vov» yoki «zamma» bilan yoziladigan 
so‘zlardagi «vov»ni «vovi ma’dula», ya’ni «o‘zgartirilgan vov» deyiladi. Shu so‘zlardagi bu harfni 
«alif» (a)ga aylantirib, «xash», «xad», «bexad», «darard», «sarxash», «noxash» qabilida talaffuz qilish 
mumkin. Lekin yozuvda «vov» saqlanadi. 
3. Bu va yuqoridagi uch baytning mazmuni: uning, ya’ni Yangi tug‘ilgan go‘zalning (yuzida 
shohlik yog‘dusi, nuri) far ko‘zga tashlanib turgani sababli bu nurdan yeru ko‘k yorishib ketdi.. 
«Himmat», «Iqbol» va «Davlat» (bu so‘zlarning avvalidagi harflar « » « »«») yuz ko‘rsatib, shu 
yog‘dudan ziynat topdilar. 
Bu javharlar, ya’ni qimmatbaho ma’nolar go‘dakka taalluqli deb tushunilgach, ularni bir-biriga 
qo‘shilsa, «Farhod» ( ) ismi -kelib chiqadi. Bu san’at Sharq poeziyasida muammo deb ataladi. Keyingi 
misrada yana shu muammo yo‘li bilan «yog‘du» () ni bayt hodiysi (ya’ni ) to‘g‘ri yo‘lga soldi (ular 
biriktirilib nom chiqarildi) va shahzodaga darhol «Farhod» nomi qo‘yilgani aytiladi. 
4. Bu va avvalgi uch baytda Navoiy deydiki, ishq go‘dakning pokiza zotini ko‘rgach, «Firoq», 
«Hajr», «Oh» bilan «Dard» (arab yozuvida «Farhod» ismidagi qisqa «a» harfi ifoda etilmaydi, u 
«fatxa» orqali talaffuz qilinadi) so‘zlaridan birinchi harflarini biriktiradi va «Farhod» ismini chiqaradi. 
Bu bilan shoir bu nomning yana bir tuzilish tarkibi va uning zimnidagi ma’noni bayon etadi. 
5. Mofizzamir– arabcha, aynan: zamiridagi; bu yerda «ko‘nglidagi» ma’nosida kelgan. 
6. Abjad – qadimgi arab alifbosining sirasini ko‘rsatuvchi sakkizta shartli so‘zning birinchisi va 
shu uydirma so‘zlar birikmasining nomi. Bundagi har bir harf ma’lum bir son qiymatiga ham ega 
bo‘lgani uchun harflar tartibida alifbo emas, balki raqamlarning o‘sib borishi nazarga olingan. O‘sha 
davrda, keyinlar ham maktablarda «abjad»ni maxsus taxtaga yozib, bolalarga harf tanitilgan va 
harflarning son miqdori yodlatilgan. Shoir shunga ishora qilmoqda. 
7. Suho – Hulqar turkumidagi xira ko‘rinadigan yulduzning «omi. Bu yerda shoir Farhodning 
merganligini ta’riflab, shunday xira Yulduzni ham nishonga ola olar edi, – deydi. 
8. Turki falak – maj. Mirrih – Mars sayyorasi. Mirrih Sharq adabiyotida urush, jangchilik homiysi 
ma’nosida Bahrom ham deyiladi. Shoir Farhodning jangovarlik yarog‘larini mohirlik bilan 
egallaganini maqtab, u o‘q otganda Mirrih ham ofarin o‘qiydi, demoqchi. 
9. Alburz – Elburs tog‘i. Shoir bu o‘rinda ham ig‘roq san’atini ishlatib Farhod o‘z gurzisi bilan 
uning changini chiqarib yuboradi, deydi. 
10. Bahrom – q. Mirrih. 
11. Hut – aynan: katta baliq; maj. o‘n ikkinchi oftob burji (zodiak)ning nomi, fevral–mart oylariga 
to‘g‘ri keladi. 
12. Asad – aynan: arslon; maj. oftob burjlaridan beshinchisining nomi, iyul–avgust oylariga to‘g‘ri 
keladi. 
Bu va oldingi baytlarda Navoiy yana o‘sha ig‘roq san’atini,aqlga nomuvofiq, hayotda mumkin 
bo‘lmagan mubolag‘ani ishlatadi. Farhod xanjariniig zarbidan Hutning bag‘ri ezilib suvga aylanib 
ketishi, panjasi bilan Asadning bo‘ynini uzib olishi mumkin, deb ta’riflanadi. 
13. Ro‘yintan – aynan: bronza tanali; Firdavsiyning «Shohnoma»siga ko‘ra, Eron shohlaridan 
Asfandiyorning laqabi. Uning tanasiga zarba yetkazib bo‘lmas ekan. Shoir Farhodning tanasini, uning 
kuchini Asfandiyordan ortiq deb ta’riflamoqda. 

---

Alisher Navoiy. Farhod va Shirin