Milliy arxeologiya markazi raxmon ibragimov arxeologiya

Marg‘iyona. Marg‘iyona Murg‘ob 
vohasi hududini egallagan. O‘rta 
Osiyoning antik davri yirik tarixiy 
madaniy o‘lkalaridan biri. Ma’lumki, 
mil avv. 521-yil Frada boshchiligidagi 
qo‘zg‘alon bostirilgandan so‘ng Marg‘iyona o‘lkasi Baqtriya 
satrapligi tarkibiga kiritilgan. Marg‘iyona mil. avv. II asrning o‘rtalarida 
Parfiya davlati bosib olgunicha Yunon-Baqtriya podsholigi tarkibida 
bo‘lgan. Keyinchalik esa II asrning birinchi choragida Parfiya davlati 
vorisi sifatida vujudga kelgan sosoniylar davlati tarkibiga o‘tgan. 
O‘lkaning Aleksandr Makedonskiy bosqinidan keyingi tarixiga 
oid qisqacha ma’lumotlar yunon-rum mualliflarining asarlari 
va nisbatan keyingi xitoy manbalarida uchraydi. Pliney Iskandar 
Marg‘iyona Aleksandiyasiga asos solganligini va keyinchalik shahar 
vayron qilgach, selevkiylar hukumdori Antiox qayta tiklab, o‘z nomi 
bilan yuritganligi to‘g‘risida ma’lumotlar qoldirgan bo‘lsa, boshqa 
bir yunon muallifi Strabon podsho Antiox Marg‘iyonada shahar 
barpo etish bilan birgalikda voha atrofini mudofaa devori bilan o‘rab 
olganligi to‘g‘risida xabar beradi. Kvint Kursiy Ruf, Aleksandr Ox 
Oks daryosi yaqinida Marg‘iyona shahrini zabt etib, o‘zining nomini 
berganligi to‘g‘risida yozib qoldirgan. Shahar qarshiliksiz olinganligi 
tufayli vayron bo‘lmagan. Muallif O’rta Osiyoning antik davridagi 
Niso ma’budasi va Rodoguna 

---

163 
muhofaza qilingan oltita shaharning biri Marg‘iyona o‘lkasida 
joylashganligini qayd etgan. Shahar selevkiylar davrida amalga 
oshirilgan harbiy harkatlardan talofat ko‘rib, qayta tiklangan. 
Marg‘iyonaning antik yodgorliklari qadimgi shaharlar, dehqon 
jamoasining qishloqlari va diniy inshootlarni tashkil etadi. Antik davriga 
oid ko‘hna shahar xarobalaridan Gyaurqal’a, Erkqal’a, Ko‘hna Kishman, 
Jintepa, Takirjatepa, Durnali va Devqal’a yodgorliklari yaxshi o‘rganilgan. 
Bayramali shahrining shimolida Erkqal’a va uning g‘arbida 
tutashib ketgan Gyaurqal’a yodgorliklari joylashgan. Ular qadimgi 
shaharning tarkibiy qismini (birinchisi – ark, ikkinchisi – shahriston) 
tashkil etib, mil. avv. I ming yillikning o‘rtalarida shakllangan. 
Ularning umumiy maydoni 90 ga dan iborat. Manzilgohlar o‘rnida 
antik mualliflari asarida qayd etilgan Aleksandriya va Antioxiya 
shahari faoliyat yuritgan. 
Ko‘hna shahar mil avv. I ming yillikning o‘rtalarida paxsadan 
barpo qilingan mudofaa devori bilan o‘rab olinadi. Mudofaa devori 
antik davrining keyingi bosqichlarda bir necha marta (mil. avv. 
III asrning birinchi yarmi, mil. avv. II–I asrlar, milodiy II va IV 
asrlarda) ta’mirlanib, qayta qurish ishlari olib borilgan. Mudofaa 
devori to‘rtburchak burjlar bilan kuchaytirilgan. Shaharnining to‘rt 
tomonida kirish darvozasi bo‘lib, ulardan boshlangan ko‘chalar 
shaharning o‘rtasida o‘zaro kesishgan. 
Qadimgi marg‘iyonaliklar sug‘orma dehqonchilik xo‘jaligini 
yuritgan. Qadimgi yunon-rim va xitoy yozma manbalarida bug‘doy, 
arpa, guruch, uzum, yetishtirilganligi to‘g‘risida ma’lumotlar 
saqlangan. Ichki va tashqi savdo munosabatlari yaxshi rivojlangan. 
Antik davri pul munosabatlari o‘lkaning siyosiy hayoti bilan bog‘liq 
bo‘lgan. 
Marg‘iyonaning manzilgohlaridan temirdan yasalgan uy-ro‘zg‘or 
anjomlari, mehnat qurollari va qurol yarog‘lar topilgan. Antik davri 
sopollari tez aylantiradigan charxda yasalgan. Ellin davri sopollari 
yaxshi tindirilgan loydan yasalgan. Sopol buyumlariga obdon ishlov 
berilib, sirtiga oq va sariq rangli angob surtilgan. Angob ustidan 
naqshlar solingan. 

---

164 
Marg‘iyonalik aholi zardushtiylik diniga e’tiqod qilganlar. 
Gyaurqal’a manzilgohidan etdan ajratilgan suyaklar saqlangan naus 
o‘rganilgan, va so’nggi antik davriga oid buddaviylik diniga tegishli 
stupa va sangarama o‘rganiladi. Marg‘iyonaning antik davri madaniy 
taraqqiyotida qimmatbaho toshlar metallardan yasalgan turli xil 
zeb-ziynat buyumlari, gemma, dunyoviy va diniy mazmundagi 
haykallar va haykalchalar muhim o‘rin tutadi. Ulardan so‘nggi antik 
davriga oid budda haykali, ayol va qiz ma’budalarining siymosi 
aks ettirilgan terrakota haykalchalar, mahalliy va yunon obrazlari 
berilgan gemmalar qadimgi marg‘iyonaliklarning boy madaniyatga 
ega bo‘lganligidan dalolat beradi.