Milliy universiteti biologiya fakulteti

N
2
SO
4
 + 2NN
3
 = (NN
4
)
2
 SO
4
 
Kristall tuz, suvda yaxshi yeriydi, gigroskopligi yuqori emas, shu saali 
normal sharoitlarda saqlangan kam mushtlashadi va yaxshi sochiluvchanligini 
saklaydi.
O’g’it tarkibida 24 % atrofida oltingugurt bo’ladi va o’simliklarning shu 
element bilan oziqlanishi uchun sanba hisoblanadi. Ammoniy sulfat bilan bir 
katorda ozgina miqdorda ammoniy natriysulfat (NN
4
)
2
SO, Na
2
SO
4
ishlatiladi, bu 
birikma kaprolaktam ishlab chiqarishning chiqindisi bo’lib tarkibida (16 %) azot 
bo’ladi.
Ammoniy xlorid-NN
4
CI-24-25 % azot bo’ladi. Soda ishlab chiqarishda 
qo’shimcha mahsulot sifatida ozroq miqdorda olinadi. Ok rangli kristalltuz, 
suvda yaxshi yeriydi, tarkibida 67 % CL bo’ladi. Shuning uchun xlorga sezgir 
ekinlarga (tamaki, tok, kanop, grechixa va boshqalar)ga uncha tugri kelmaydi.
Ammoniy sulfat va ammoniy xlorid fiziologik kislotali o’g’itlar, chunki 
o’simliklar SO
4-
- (yoki CL) anionlarga nisbatan NN
4
+
kationlarni tezrok 
o’zlashtiradi, natijada anionlar tuproqda to’planib, uning kislotaligiga sabab 
bo’ladi. Tuproqga solinganda keyin ammoniyli o’g’itlar tuproq namida tez yerib 
ketadi va tuproqning singdirish kompleksidagi, birikmalar bilan almashinish 
reakstiyalariga kirishadi:

---

31 
NN
4+
kationlar tuproqga yutiladi va singdirish kompleksidagi 
birikmalarning ekvivalent miqdoriga almashinadi. Yutilgan ammoniyni 
o’simliklar yaxshi o’zlashtiradi. Shu bilan birga uning tuproqdagi 
harakatchanligi va ko’p namlanish sharoitida yuvilib ketish xavfi kamayadi. 
Ammoniyli o’g’itlarni kuzgi shudgorlash paytida solish mumkin. ular asosan, 
ekishgacha asosiy o’g’it sifatida solinadi.
Katorlarga yoki uyalarga ammoniyli o’g’itlar solishning unchalik yaxshi 
emasligi sababli shuki, yosh navdalarga ammoniyli azotning ko’plab kelishi 
ortiqcha ammiakning zaharli ta’siri tufayli salbiy natija berishi mumkin, bundan 
tashqari ildiz sistemasi yaxshi rivojlanmaganligi uchun ammoniyli azotdan 
foydalanish kiyinrok bo’ladi, chunki u tuproqda sekin siljiydi.
Katorlarga va uyalarga solingan nitratli o’g’itlar yaxshi samara beradi. 
Vaqt o’tishi bilan nitratli va ammoniyli o’g’itlarning harakatchanligi orasidagi 
farq yo’qolib boradi, chunki ammoniy azoti asta-sekin nitrafikastiyaga uchraydi 
va nitrat shaklga o’tadi.
Sugorish paytida, ayniqsa bostirib sugoriladigan sharoitda ustiriladigan 
sholiga ammoniy sulfat solish juda samaralidir, chunki bunda kislorod kam 
bo’ladi, nitrifikastiya jarayoni sekinlashadi.
3. Ammoniy silitra-NN
4
NO
3
tarkibida 34,6 % azot bo’ladi. Nitrat 
kisldotani ammiak bilan nitrallash orqali: