Ministrligi
Tema: Qan aylaniw sistemasinin’ jas o’zgesheligi ham gigienasi
Download 332.83 Kb. Pdf ko'rish
|
Jas fiziyalogiya 8-topar
Tema: Qan aylaniw sistemasinin’ jas o’zgesheligi ham gigienasi
Qan aylanıwı — júrek qisqarishi sebepli qannin’ qan o'tkeriw sistemasında háreketleniwi. Qan aylanıwı organizm to'qimalari menen sırtqı ortalıq arasındaǵı elementlar almasinuvi va gomeostaz turg'unligini támiyinleydi. Qan toqımaga kislorod, suv, belok, uglevodlar, may, mineral elementlar, vitaminlar va basqa alıp keledi hám toqımadan karbonat angidrid hám de elementlar almasinuvida payda bolǵan basqa shıǵındı elementlardı alıp ketedi. Termoregulyatsiya va gumoral regulyatsiyaii ámelge asıradı. Immunitettiń zárúrli faktorı bolıp tabıladı. Qan aylanıwı ni 1628-jıl ingliz vrachi Ol. Garvey kashf etken.Qan qızıl reńli, kúshsiz siltili reakciyaǵa iye bolǵan, ashqıltım mazzali suyıq biriktiriwshi tuqima bolıp tabıladı. Qan organizmde tómendegi wazıypalardı atqaradı.: 1. Qan kletka hám toqımalarǵa azıq elementlar hám kislorod alıp kelip, elementlar almasinuwi waqtında toqımalarda payda bolǵan kereksiz hám zıyansiz ıdıraw ónimlerin alıp ketedi. 2. Qan ishki sekretsiya bezinde isletilinip shıqqan, organlardıń jumisına tásir etetuǵın garmonlarni organizmge tarqatadı. 3. Qan quramındaǵı kletkalar hám arnawlı elementlar organizmge túsken jat, zıyanlı kesellik quzgatuvchi mikroblardan organizmdi qorǵaw etedi. 4. Qan ishki organlar arasında ıssılıqtı tártipke salıp turadı hám gewde temperaturasınıń salıstırǵanda turaqlılıǵın saqlawda qatnasadı. 5. Qan kletka hám toqımalarınıń islewi ushın qolay sharayat tuwdıradı. Qan eki bólekten ibarat qan plazmasi hám qanıń forması elementleri. Qan plazmasiqan kóleminiń 60 % ni quraydı. Ol jaǵdayda 90 - 92 % suw hám 8 - 9 % uruq qaldıq boladı. Qızıl qan denechalari eritrotsitlar, aq qan denechalari leykotsitlar hám qan plastinkaları trombotsitlar qandıń forması elementlerine kiredi. Eritrotsitlar yadrosız, eki tárepi oyıq, kulchasimon qızıl qan kletkaları bolıp tabıladı. 1 mm3 qanda orta esapta 4, 5 - 5 ml eritrotsit boladı 7-9 jasar balalarda 80-81% ge shekem, 10 -11 jasar balalarda 85% úlken adamlar qanında 100 ge shekem yaǵniy 100 ml qanda 17'3 gr gemoglabin boladı. Gemoglabin 70% ge shekem yamasa 100 ml qanda túskende organizm kesel boladı. Qandıń áhmiyeti. Qan adam organizmde zárúrli áhmiyetke iye bolib tómendegi funksiyalardı atqaradı : 1. Qandıń dem alıw funksiyası. Qan ókpeden kislorodtı qabıl etip, kletka hám toqımalarǵa júrgizedi. Kletkalarda elementlar almasinuvi nátiyjesinde payda bolǵan karbonat angidrid gazın dem alıw shólkemlerine jetkeredi. Qandıń transport (tashuvchanlik) funksiyası. Medaichaklarda as sińiriw bolǵan azıq elementlar qan hám limfatomirlariga sıpalib, qan arqalı kletkalarǵa jetkiziledi. Kletkalarda elementlar almasinuvi nátiyjesinde payda bolǵan qaldıq (uwlı zatlı ) elementlardı ayırıw shólkemlerine jetkezip beredi. Qan barlıq toqıma hám organlar funksiyasınıń gumorol jol menen basqarilishida qatnasadı. Endokrin bózda sintez etilgen elementlar qanǵa ótip, ol arqalı toqıma hám organlarǵa jetkiziledi. Qandıń qorǵaw funksiyası. Organizmge kirgen uwlı zatlı elementlar hám mikroblar qan quramındaǵı leykositlar tárepinen yutib, bóleklab, eritib jiberiledi. Bunnan tısqarı qan sarısuwtda belok bóleksheler (antitelalar) bolıp, olar mikroblardı bir-birine jabıwtirib, eritib jiberedi. Organizmdiń ishki ortalıǵı. Qan organizm ishki ortalıǵınıń bir bólegi esaplanadı. Organizmdiń ishki ortalıqqa kletka ishindegi hám kletka sırtındaǵı suyıqlıqlar kiredi. Úlken qan aylanıw sheńberi. Úlken qan aylanıwı sheńberi júrektiń shep juwan qarınınan, qandı aortaǵa shıǵarılıwı menen baslanadı. Arterial qandıń jolı arteriyalar boylap dawam etedi, yaǵnıy júrekten alıslasıwına qaray tarmaqlanadı hám olardan eń maydaları kapillarlarga shoxlanadi, yaǵnıy olardıń qalıń túri pútkil organizmdi óz ishine aladı. Kapillarlarning názik-juqa diywalları arqalı tap 'yimli elementlardı hám kislorodtı toqımaiararo suvuqliklarga beredi, Kletkalardıń turmıs aktivivati ónimleri bul waqıtta toqımalararo suyıqlıqlardan qanǵa túsedi, kapillarlardan qan mayda venalarǵa túsedi hám olar qosılıp talay virik venalar payda etedi hám joqarıǵı hám de tómengi gewek venalarǵa qoy iladi. Joqarıǵı hám tómengi gewek venalar vena qanın, úlken qan aylanıw sheńberi tawsılatuǵın o:ng bo'lmachaga alıp keledi. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling