Ministrligi

Tema: Juqpali emes ham juqpali kesellikler 
Juqpalı kesellikler tiykarınan latınsha “infecio” sózinen alınǵan bolıp, 
“pataslanish” degen manoni ańlatadı. Insan organizmi (makroorganizm) menen 
kesellik qozǵawtıwshı mikrob (mikroorganizm) dıń malum sharayatta óz-ara tasiri 
áqibetinde júzege keletuǵın ózgerisler infeksion process dep ataladı. Bul process 
kesellik belgileri kórinisinde namayon bolsa juqpalı kesellik dep júritiledi. 
Infeksion kesellikler — patogen mikroorganizmlar (bakteriyalar, viruslar, eń 
ápiwayı jonivorlar hám h. K.) dıń kisi, haywan hám ósimlik organizmine kirip 
kóbeyip, zıyanlı tásir kórsetiwi nátiyjesinde kelip shıǵıs kesellikler. Infeksion 
keselliklerden geyparaları (mas, qızılsha ) nawqasqa jaqın yurilganda yuqadi, 
olarǵa „yuqumli kesellikler“ termini júdá sáykes keledi. Infeksion keselliklerden 
geyparaları (mas, bezgek) nawqasqa jaqın yurilganda („kontakt“ jolı menen) 
yuqmaydi, sonday eken, olarǵa „yuqumli kasaaalliklar“ termini onsha tuwrı 
kelmeydi. 
Juqpalı keselliklerdiń ayriqsha qásiyetleri: 
Juqpalı kesellikti tiri patogen mikrob qozǵatadı. 
Nawqas óz gezeginde kesellik dáregi boladı jáne onı basqa -larga juqtırıwı 
múmkin. 
Nawqas qaysı juqpalı kesellik menen awırıp o’tsa, onıń organizminde sol 
kesellikke qarsı immunitet payda boladı hám sol keselliktiń qaytaldan juǵıwına 
qarsılıq kórsetedi. 
Nawqas organizminde sol kesellikti vujudga keltiretuǵın arnawlı mikrob bar 
ekenligi hám keselliktiń adamnan adamǵa juǵıwı múmkinligi Infeksion 
keselliklerdiń tiykarǵı belgileri bolıp tabıladı. 
Nawqas jótelgende, aksa úyrende, sóylewgende shıǵıs mayda shilimshiq 
bólekleri hawa menen nápes jollarına kiriwinden kelip shıǵıs kesellikler (tamshılı 
infeksiyalar ) ga gripp, kók jótel, parotit, difteriya, qızılsha hám b. Kiredi. Birpara 
keselliklerqon so’rar shıbın-shirkeyler (bıyt, shıbın, búrge, kana, iskabtopar hám h. 
K.) arqalı yuqadi (bezgek, áspili súzek, qaytalaytuǵın súzek, kana hám shıbın 
arqalı yuqadigan ensefalitlar, iskabtopar ısıtpası hám h. K.). Nawqasqa yakin 

---

júrgende yamasa onıń shashig’i, ıdıstovog’i hám b. Buyımlarınan paydalanǵande 
yuqadigan kesellikler (tanosil kesellikleri, kuydirgi, kál jara hám b.) bólek 
gruppanı quraydı. Infeksion kesellikler bir neshe kún (gripp, qızılsha, iskabtopar 
ısıtpası ) yamasa bir neshe hápte (ish súzek, áspili súzek hám b.) dawam etiwi 
yamasa oylab hám hátte, yillab sozılıwı múmkin (tuberkulyoz, moxov, merez). 
Infeksion kesellikler kelip shıǵıwı organizmge kirgen patogen mikroblardıń sanına, 
viru-lentligiga, kirgen jayına, kisiniń jasına, infeksiyaǵa beyimligine, sonıń menen 
birge, mikrob átirapındaǵı sırtqı ortalıq sharayatına (qolaysız sharayatta mikrobdıń 
virulentligi azayadı ) baylanıslı. Infeksion keselliklerdiń jáne de tarqalıwina jol 
qoymaw ushın sonday kesellikler menen awırǵan nawqaslar yamasa sonday 
kesellik bar dep gúman etilgen kisiler emlewxanada yamasa úyinde ajıratıp 
qóyıladı. Oba keseli (chuma), tırıspa (xolera), áspili súzek (áspili tif), ish súzek 
(qarın tifi), paratif, dizenteriya, viruslı gepatit, difteriya hám b. Kesellikler tabılǵan 
yamasa gúman etilgen kisilerdi arnawlı sanitariya transportında emlewxanaǵa alıp 
barıp jatqızıw shárt. Gripp, qızılsha, ko’kyutal hám b. Birpara Infeksion kesellikler 
menen awırǵan nawqaslardı bólek xanaǵa jatqızıw, tiyislishe baǵıw hám 
dezinfeksiya ótkerip turıw shárti menen úyinde ajıratıp qoyıw múmkin. 
Juqpalı keselliklerdiń ayriqsha qásiyetleri: 
Juqpalı kesellikti tiri patogen mikrob qozǵatadı. Nawqas óz gezeginde 
kesellik dáregi boladı jáne onı basqa -larga juqtırıwı múmkin. Nawqas qaysı 
juqpalı kesellik menen awırıp o'tsa, onıń organizminde sol kesellikke qarsı 
immunitet payda boladı hám sol keselliktiń qaytaldan juǵıwına qarsılıq kórsetedi. 
Juqpalı kesellikler arnawlı bir dáwirler menen, yaǵnıy siklik tárzde rawajlanadı 
hám sonadı. 

---