Muassasalari agentligi tizimidagi muhammad yusuf nomidagi
Download 1.79 Mb. Pdf ko'rish
|
BOBUR QO`LLANMA
|
19 "Boburnoma”da Hind elining o`z mustaqqilligini qattiq turib himoya qilganini ko`rsatuvchi chizgilar ham uchraydi. Bobur ba’zi hududlarni oson qo`lga kiritgan bo`lsa, ayrim joylarni katta talafotlar, mashaqqatli janglar evaziga olgan. Bobur "Boburnoma"da Hindistonning taraqqiyot darajasi, miqyosi haqida ham batafsil ma’lumot beradi: "...yaxshi ot yo`q, va yaxshi it yo`q va uzum va qovun va yaxshi mevalar yo`q, va yax yo`q va sovuq suv yo`q va bozorlarida yaxshi osh va yaxshi non yo`q va hammom yo`q va madrasa yo`q va sha’m yo`q va mash’al yo`q, sham’don yo`q. Bog`va imoratida oqar suvlar yo`q. Va imoratlarida safo va havo va siyoq va andom yo`q. Raiyat rezapoy(yalangoyoq) ,eli tamom yalang`och yuruydurlar. Lunkutadek bir nima bog`laydurlar". Boburning Hindiston to`g`risidagi chizgilarini o`qib,uning u yerda amalga oshirgan obodonchilik ishlarining ko`lami va ahamiyatini tasavvur qilish mumkin. Bobur Hindistonga rivojlangan sharqona madaniyatni olib kirganini kuramiz. Hindistonning yuksalishi, madaniyatining taraqqiy etishida Bobur va boburiylarning o`rni beqiyos. Bobur Hindistonga dastlab kirib borganda, uning suvlarsiz, bog`larsiz, tarovatsiz, sahrovash bir o`lkaligidan dilgir bo`ladi: "Andok besafo va xarob yerlar edikim, yuz karohat va noxushluk bila andin ubur ettuk".Ko`p o`tmay u yerni ham o`z ona Vatani kabi sayilgoh, so`lim go`shaga aylantirganini faxr bilan qalamga oladi. Hovuzlar, bog`lar, hashamatli imoratlar barpo etgani haqida ma’lumot beradi. Hammom qurdirganini so`zlaydi: "Ul ulug`chohkim, hammom suvi andindur, bunyod bo`ldi. Yana bu parcha yerkim, ambuli daraxtlari va musamman havz andadur, bulardin so`ng ulug havz va sahne bo`ldi. Andin so`ng tosh imorat olidag`i havz va tolor bo`ldi. Andin so`ng "Xilvatxona" bog`chasi va uylari bo`ldi. Andin so`ng hammom bo`ldi. Mundoq besafo va besiyq Hindta tavr tarrohliklar va siyoqliq, bog`chalar paydo bo`ldi. Har go`shada maqbul chamanlar, har chamanda muvajjax gul,nastaranlar murattab va mukammal bo`ldi”. Bobur Hindistonda hirfagar - hunarmandlarning ko`pligi va hunarlarning qadimligidan mamnun bo`ladi. Hindistonni bog`-u bo`stonga aylantirishda, muhtasham shaharlar bunyod etishda hind xalqining hunarmand-u mehnatkashligi qo`l kelganini e’tirof etadi. O`zining bunyodkorlik ishlarini bobokaloni Temurning 20 faoliyati bilan qiyoslab,uning miqyosi, qimmatini baholaydi. Amir Temur davri haqida ma`lumot beruvchi Sharafuddin Ali Yazdiyning "Zafarnoma” asari ma’lumotlariga ko`ra,Temurning "Masjidi sangin" imoratini qurishda 200 kishi ishlagan bo`lsa, Bobur e’tiroficha, u bunyod etgan inshootlarda Agrada 680, boshqa hududlarda 1491 kishi mehnat qilgan. Bobur Hindistonning o`ziga xosliklari, hayratlanarli jihatlari haqida ham so`zlaydi. Uning ulkan hududga ega bo`lib, yetti xonlikdan iboratligi, boyliklari bisyorligi, kuz havosining yoqimli bo`lishi haqida ma’lumotlar beradi. Bobur hind elining ilg`or odatlari, o`ziga xos urf - udumlar to`grisida ham xabar beradi. Yil fasllari, kalendar, vaqt va og`irlik o`lchovining qiziqarli, farqli tomonlari, Hindistonning o`ziga xos olami, Movarounnahr va Xurosondan farqli tabiati, boyliklari, daryolari, tog`lari, hayvonot va nabotot dunyosini mukammal tavsiflaydi. Bobur Hindistonda mustahkam bir davlatni maydonga keltirdi. U davlatni tashkil etish va boshqarishda Temur tajribalaridan mohirona foydalandi. Ovrupoda "Buyuk mo`g`ullar imperiyasi" nomi bilan shuhrat topgan boburiylar sulolasi XIX asr o`rtalarigacha, ya`ni inglizlar istilosiga qadar Hindistonda davlatni boshqardilar. |
