Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali telekommunikatsiya texnologiyalari fakulteti

Nutqni qayta ishlash – bu nutq  signallari va signallarni qayta ishlash usullarini o'rganishdir. Nutqni qayta ishlash jarayonlari nutq signallarini olish, manipulyatsiya qilish, saqlash, uzatish va chiqarishni o'z ichiga oladi. Kirish nutqni aniqlash deb ataladi va chiqish nutq sintezi deb ataladi.
Nutq signallarini qayta ishlashda, eng avvalo, inson nutqining shakllanish jarayonini, nutq signallarining tarkibi va xususiyatlarini o’rganishni talab qiladi. Nutq fonemalari talaffuzi asosida tovushlar, tovushlarning birlashishi asosida bo’g’inlar, bo’g’inlar asosida so’zlar, so’zlar ketma-ketligi asosida gaplarning yasalishiga asoslangan. Nutqning shakllanishi natijasida analog ko‘rinishdagi tabiiy nutq yuzaga keladi. Nutqni raqamli ko‘rinishda ifodalash natijasida nutq signali hosil bo‘ladi. Nutq signali murakkab signal sifatida qayd etiladi. Sababi, nutq signali hosil bo‘lishida inson nutq aʼzolarining bir nechtasi qatnashadi. Nutq aʼzolari nutq signalining tebranishini murakkablashtiradi. Natijada murakkab tebranishlar asosidagi murakkab nutq signali yuzaga keladi.
Nutqni qayta ishlash va tanib olishning dastlabki urinishlari, birinchi navbatda, unlilar kabi bir nechta oddiy fonetik elementlarni tushunishga qaratilgan edi. 1952 yilda Bell laboratoriyasining uchta tadqiqotchisi Stiven. Balashek, R. Biddulf va K. X. Devislar bitta ma'ruzachi tomonidan aytilgan raqamlarni taniy oladigan tizimni ishlab chiqdilar. 1940-yillarda uning spektrini tahlil qilishdan foydalangan holda nutqni aniqlash sohasidagi ishlar haqida xabar berilgan. Nutqni qayta ishlash algoritmi boʻlgan chiziqli bashoratli kodlash (LPC) birinchi marta 1966 yilda Nagoya universitetidan Fumitada Itakura va Nippon telegraf va telefon (NTT) xodimi Shuzo Saito tomonidan taklif qilingan. LPC texnologiyasidagi keyingi ishlanmalar 1970-yillarda Bishnu S. Atal va Manfred R. Shreder tomonidan Bell Labsda amalga oshirildi. LPC IP orqali ovozli (VoIP) texnologiyasi hamda 1978 yildan beri Speak & Spell oʻyinchoqlarida ishlatiladigan Texas Instruments LPC nutq chiplari kabi nutq sintezatori chiplari uchun asos boʻlgan. Nutqni aniqlash uchun sotiladigan birinchi mahsulotlardan biri 1990-yilda chiqarilgan Dragon Dictate edi. 1992-yilda Lourens Rabiner va Bell Labs-da boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan texnologiya AT&T tomonidan qoʻngʻiroqlarni odam operatorisiz yoʻnaltirish uchun Ovozni aniqlash qoʻngʻiroqlarini qayta ishlash xizmatida ishlatilgan. Bu vaqtga kelib, bu tizimlarning lug'at boyligi o'rtacha odamning lug'at boyligidan kattaroq edi. 2000-yillarning boshlariga kelib, nutqni qayta ishlashning asosiy strategiyasi Yashirin Markov modellaridan zamonaviyroq neyron tarmoqlarga va chuqur o'rganishga o'tishni boshladi.
Nutqni qayta ishlash usullari quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin: