Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

154
 
e'tiqod va bilim o'rtasida to'la garmoniya mavjud, xudo tomonidan berilgan ikki 
haqiqat manbai sifatida ular bir-birini inkor etmaydi, balki bir-birini to'ldiradi. 
Neotomistlar bilim bo'lmagan joydagina e'tiqod kerak, deb tan oladi, ularni ko'r-
ko'rona irratsional e'tiqod qoniqtirmaydi. Ular e'tiqod oqilona bo'lishi va mantiqiy 
asosga suyanishi kerak, degan qat'iy fikrda turadilar. Haqiqiy e'tiqodning manbai 
ular fikriga ko'ra, muqaddas kitobga o'xshagan ilohiy qudratdir. Uning mazmuni 
g'ayritabiiy va teologiya sohasiga to'la taalluqli bo'ladi. Inson «muqaddas 
kitoblar»da yozilgan narsalarga ishonishi uchun u xudoning borligiga shak 
keltirmagan va unga e'tiqod qo'ygan bo'lishi kerak. Xudoning mavjudligini 
isbotlash - bu falsafaning ishi va buni u sof mantiqiy vositalar bilan yetkazishi 
lozim. 
Hozirgi zamon tomistlari Foma Akvinskiy tomonidan kiritilgan xudo 
borligining barcha “dalillari”ni qabul qiladilar, shu bilan birga, dunyo xudo 
ishtirok etishining yangi “guvohlarini” izlaydi, buning uchun u yoki bu 
muammolarni yechishda fan oldida turgan qiyinchiliklardan foydalanadilar. Xudo 
mavjudligi va dunyoning yaratilishini asoslash uchun «koinotning issiqlikda halok 
bo'lish nazariyasi», koinotning «benihoyaligi» haqidagi gipoteza, hayot va 
psixikani tushuntirishning murakkabligi va hokazolar qo'llaniladi. 
Neotomistlar ta'limotiga moddiylik va ma'naviylik dualizmi xarakterlidir, 
ammo bu o'rinda har doim moddiylik ma'naviylikka bo'ysungan bo'lishi kerak. 
Neotomistlarning asosiy usuli shundan iboratki, yagona ob'ektiv moddiy 
dunyoning turli xil qarama-qarshi tomonlari xilma-xil dunyoga taalluqli bo'ladi va 
pirovardida ular xudoning aralashishi bilan tushuntiriladi. Ular abadiylik va 
benohoyalilikni xudoga, nihoyalik va vaqtinchalikni esa dunyoga bog'laydilar. 
Neotomistlar dunyoni o'zgaruvchanlikda va nisbiy doimiylikda, harakat va 
strukturada ko'radilar. Birok, shu bilan birga, bu qarama-qarshiliklar yagona 
moddiy dunyoda qanday munosabatda bo'lishligini tahlil qilishda harakatni, 
narsalarning moddiyligini o'tkinchi nihoyali narsalarga, sukunat, turg'unlikni esa 
xudoga tirkab qo'yadilar. Bu bilan neotomistlar harakatni o'zidan kelib chiqqan 

---