Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

277
 
voqealarga kishilarning munosabati ularni anglashdan boshlanadi. Dunyoni anglash, 
uni bilish tafakkurlash yo’li bilan hosil bo’ladi. Shuning uchun ham olamni falsafiy 
anglash, tafakkurlash jarayonining qonun-qoidalari, usullari, shakllari hamma vaqt 
falsafa fanida qiziqish uyg’otib kelgan va hozirgi vaqtda ham shunday bo’lmoqda. 
Inson o’zining kundalik ehtiyojlarini qondirish uchun olamda mavjud bo’lgan 
narsa va hodisalar bilan aloqa bog’laydi. Natijada ular kishilarning hissiy a’zolariga 
ta’sir ko’rsatib, inson ongida muayyan tushunchalar hosil etadi. Ob’ektiv olamning 
sub’ektiv obrazi bo’lgan mazkur tushunchalar yordamida mulohaza yuritish yo’li 
bilan biz voqelikdagi narsa va hodisalarning o’zaro aloqadorligi, mazmun-mohiyati, 
taraqqiyot qonuniyatlari haqida ma’lum bilimlarga ega bo’lamiz. 
Kishilarning olam haqidagi bilimlari kundalik hayotiy tajriba asosida 
stixiyali ravishda to’plangan yoki ilm-fan yordamida ongli ravishda qo’lga kiritilgan 
ma’lumotlardan tarkib topadi. Kundalik hayotiy tajriba asosida to’plangan empirik 
bilimlar asosida kishilarda olam haqida yuzaki va sodda dunyoqarash hosil bo’ladi. 
Bunday bilimlar odatda, sub’ektiv xususiyatga ega bo’lib, unga muvofiq inson 
dunyoning markazi sifatida tasvirlanadi. Shuning uchun ham kundalik empirik 
bilimlar ilmiy bilimlarga qadar to’plangan dastlabki ma’lumotlar hisoblanadi. 
Fan taraqqiyoti natijasida qo’lga kiritilgan bilimlar olam haqida ilmiy 
asoslangan falsafiy dunyoqarashning shakllanishi va rivojlanishiga olib keladi. 
Bunday bilimlar o’zining mukammalligi, ko’lami, chuqurligi bilan oddiy 
bilimlardan keskin farq qiladi. 
Ilmiy-falsafiy bilimlarning rivojlanishi esa o’z navbatida olamni falsafiy 
anglash, tafakkurlash usullari, yo’llarini nazariy jihatdan asoslab berishni taqozo 
etadi. SHu tariqa falsafa fanining tarkibiy qismini tashkil etuvchi - dialektik mantiq 
ta’limoti vujudga keldi. Mazkur yo’nalishning asosiy maqsadi va vazifasi - 
falsafiy tafakkurlash usulining mantiqi, qonun-qoidalari, shakllarini o’rganishdan 
iboratdir. Boshqacha qilib aytganda, olamdagi narsa va hodisalar, ularning o’zaro 
aloqadorlik va taraqqiyot qonunlarini falsafiy anglash uchun qanday usullardan 
foydalanmoq lozim, qanday qonun qoidalarga rioya etish kerak? degan savolga javob 

---