Mundarija kirish; Art terapiya tushunchasi va mohiyati

Nazorat savollari. 
1. Art terapiya tushunchasiga taʻrif bering. 
2. Art terapiya turlarini yoriting. 
3. 
Art terapiya qanday hollarda qoʻllaniladi 
4. 
Kinoterapiya tushunchasiga tarif bering. 
5. 
Imagoterapiya tushunchasiga taʻrif bering. 
6. 
Obrazoterapiya tushunchasini izohlang. 
7. 
Izoterapiya tushunchasini yoriting. 
8. 
Art terapiya tarixi haqida nimalar bilasiz?

---

46 
II BOB. MUZEY VA GALEREYALAR FAOLIYATIDA ART 
TERAPIYANING OʻRNI VA QOʻLLASHNING OʻZIGA XOS 
JIHATLARI 
Tayanch tushunchalar: art terapiya, psixoterapiya, art terapevt, 
musiqaterapiya, muzey pedagogikasi. 
Art terapiya yoki IZO-terapiya sanʻat tomonidan psixoterapiya 
sifatida belgilanadi. Psixoterapiyaning bu turi to`rt usulni oʻz ichiga oladi: 
tasviriy davolash, drama davolash - sahna oʻyin, raqs va harakat yordamida 
davolash, psixoterapiyaning bu turi raqs va harakatlardan foydalanish bilan 
davolash hisoblanadi va musiqa bilan davolash - psixoterapiyada musiqa 
va tovushlar yordamida amalga oshiriladi. 
2009-yil 16-mayda “Art terapiya assotsiatsiyasi” qarori qabul 
qilinib, unda art terapiya «mijozning (bemorning) tasviriy faoliyati, 
psixoterapiya munosabatlarini qurish va rivojlantirishga asoslangan, 
psixologik va psixofizik terapevtik, korrektsion va profilaktik harakatlar 
tizimi. Turli kasalliklarni davolash va oldini olish, buzilgan xulq-atvor va 
psixosotsial illatlarni tuzatish, ruhiy va jismoniy kasalliklar va psixosotsial 
nogiron shaxslarni reabilitatsiya qilish, hayot va inson rivojlanishining 
yuqori sifatiga erishish uchun foydalanish mumkin»ligi qayd etilgan. Art 
terapiya klinik faoliyat bilan ham chambarchas bogʻliq boʻlib, 
kasalliklarning biopsixosotsiogenezi tushunchasi va art terapevtik 
amaliyotlarini ishlab chiqish va amalga oshirishda psixosotsial buzilish 
holatlari haqidagi bilimlar bazasi haqida klinik bilimlar katta rol oʻynaydi. 
Ushbu texnikani ishlatish uchun siz ruhiy salomatlik mutaxassislari yoki 
tibbiyot mutaxassislari bilan klinik taʻlim yoki uzoq muddatli aloqaning 
yetarli bilim bazasiga ega bo’lishingiz kerak. Aks holda sanʻat terapiyasi 
aralashuvlarini amalga oshirishga qaratilgan barcha urinishlar bemorlarga 
maʻnaviy zarar yetkazishi mumkin, baʻzi hollarda esa jismoniy zarar. Bu 
amaliyot bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan faoliyatning yana bir turi 
badiiy faoliyatdir. Bundan kelib chiqadiki, badiiy terapiya bilan 

---

shugʻullanuvchi mutaxassis sanʻat sohasida ham barkamol boʻlishi, yaʻni 
turli badiiy materiallar va badiiy amaliyot shakllarining imkoniyatlarini 
bilishi lozim. 
Bemorlar bilan art terapiya sifatida ishlashning bu turi psixiatriya 
muassasalari faoliyatidagi asosiy yoʻnalishlardan biridir. Tibbiyotning bu 
sohasida sanʻat terapiyasi boshqalardan oldinroq qoʻllanilgan. XIX asr 
oxiri - XX asr boshlarida ruhiy kasallikka chalingan odamlarni davolash 
uchun tibbiyot arsenali kamtarona edi, ammo alohida bilim sohasi sifatida 
art terapiya mavjud boʻlmagan davrda, ijodiy izlanishlar bilan davolanish 
yaxshi maʻlum boʻlib va u oxirgi oʻrinni egallagan. 
Birinchi badiiy studiyalar XX asrning oʻrtalarida bir qator 
mamlakatlarda yirik psixiatriya shifoxonalari asosida yaratilgan boʻlib, 
bemorlar rassom va sanʻat oʻqituvchilari rahbarligida dastlab ijodiy ish 
bilan muntazam shugʻullana oldilar va 1960-yillardan boshlab ularga sanʻat 
terapevtlari qoʻshildi. Davolashning bu turini 1970-1980-y yillarda 
ambulatoriya-psixiatriya muassasalari, ruhiy kasallar bilan ishlash 
markazlari va “jamoa psixiatriyasi” faoliyatida joriy etildi. Shu bilan birga, 
umuman psixiatriya faoliyatini qayta tashkil etish yuz berib, bu tibbiyot 
sohasining rivojlanishida ham muhim ahamiyatga ega boʻladi. Bu ruhiy 
kasallik bilan ogʻrigan odamlarga jamoatchilik asosida gʻamxoʻrlik qilish 
va dori-darmonlarni davolashning tobora samarali vositalarini yaratish 
dasturini ishlab chiqishdan iborat edi. 
Ammo sanʻat terapiyasi kabi ruhiy kasalliklarga chalingan 
odamlarni davolashning bunday nisbatan uzoq tarixiga qaramasdan, hozirgi 
kunda u yordamchi texnika yoki “ikkinchi sinf psixoterapiya”si sifatida 
qabul qilinadi. Bu usulga bunday munosabat sabablari psixiatriya 
xizmatlari tizimida badiiy terapiyadan foydalanish bilan bogʻliq tashkiliy 
masalalar yetarli darajada ishlab chiqilmagan. Bu muammolar, shuningdek, 
amaliyotchilar koʻpincha yetarli malakali taʻlim yoʻqligi bilan bogʻliq. 
Psixoterapiya va psixiatriya davolash va reabilitatsiya amaliyotida 
dunyoning turli mamlakatlari badiiy terapiyaning rivojlanish tarixi, badiiy 
terapiyaning oʻz modellariga ega. Buning sababi shundaki, ushbu modellar 

---

48 
ruhiy kasalliklarni davolashning boshqa usullari bilan birgalikda 
shakllantirilgan va psixiatriya xizmatlari tizimidagi tarkibiy oʻzgarishlarga 
moslashtirilgan. Jamoatchilik bilan aloqalar tizimi va muayyan 
mamlakatning madaniy muhiti ham bunga taʻsir koʻrsatdi. 
Buyuk Britaniya va AQSH kabi davlatlar uchun psixiatriya sohasida 
badiiy terapiyaning dastlabki uch shaklini tarbiyalash va rivojlantirishda 
badiiy hamjamiyat vakillarining muhim oʻrni koʻrsatilmoqda Bu sohada 
mutaxassislar - rassomlar yoki sanʻat oʻqituvchilari hisoblanadi. Jumladan, 
Adrian Xill, Edit Kramer, Eduard Adamson. Ular ishlab chiqadigan badiiy 
terapiya modellari asosan quyidagi asosiy nazariy va uslubiy 
yondashuvlarning taʻsiri natijasidir: 
• 
tasviriy sanʻatga nisbatan yorqinroq yondashgan holda 
innovatsion sanʻat pedagogikasi mumtoz sanʻat taʻlimi uchun xos; 
• 
tasviriy faoliyatni o`z-o`zini faollashtiruvchi shaxsning erkin 
oʻz-oʻzini ifodalash harakati deb hisoblovchi badiiy-ijodiy faoliyatning 
kreativ tushunchalari; 
• 
san’at orqali bemor shaxsiga yaxlit tarbiyaviy taʻsir tushunchasi