Mundarija Kirish I bob. Osiyo tarixi kartografik tadqiqotlariga kirish

Kartografik tadqiqotlar va tarixiy texnika
Tarixiy kartografik vositalar, geografik o'rganish va xaritalash jarayonida ishlatilgan asboblar. Quyida, muhim tarixiy kartografik vositalardan ba'zilari keltirilgan:

1. 
   Astrolab: Astrolab, g'arbiy madaniyatlar davrida foydalanilgan bir kartografik asbobdir. U yulduzlar va butunlikni o'lchash uchun ishlatilardi. Uning asosiy qismlari, tamoyilning koordinat sistemini va meridiyonal va paralel chiziqchalarini ko'rsatadigan bir diskdan iborat bo'lib, yulduzlar va quyoshning balandligini aniqlashga yordam beradi.
   

4-rasm. Astrolab qurilmasi ko’rinishi

2. 
   Sextant: Sextant, navigatsiyada va kartografik topshirishda foydalanilgan bir vositadir. U kengaytirilgan o'qning yordamida uzoq masofalardagi nukuslarni va yulduzlar orasidagi burchaklarni o'lchashda ishlatiladi. Sextant, o'tish punktlari aniqlash va koordinatlarini topish, ko'rgazmalar orasidagi masofalarni hisoblash va geografik xaritalarni yaratishda muhim bo'lgan vositalardan biri edi.
   

5-rasm. Sextant

3. 
   Kompas: Kompas, yo'nalishni aniqlash uchun foydalanilgan qisqa va asosan mobil vositadir. U, magnetik maydon asosida markaziy yo'nalishni aniqlaydi. Kompaslar, yurish, sayohat qilish va qo'ng'iroq topishda foydalaniladi. Geografik markaziy yo'nalishni aniqlashda katta ahamiyatga ega bo'lgan vositalardan biridir.
   
4. 
   Kartografik kaleydoskop: Kartografik kaleydoskop, o'rta oziq-ovqat savdosi va geografik qismiylarini tasvir etishda ishlatilgan qurilma. U yer ostidagi nuqtalarni ko'rsatish uchun joriy istiqbolni aniqlashda yordam beradi. Bu vosita, xaritalarni o'zgartirish va o'zgartirishlarini namoyish qilishda ham foydalaniladi.
   

Bu tarixiy kartografik vositalar, coğrafi o'rganish, haritalarni yaratish, navigatsiya va geografik topshirish jarayonlarida muhim rol o'ynaganlar. Ularning foydalanish shakli va tasvirlari zamonaviy vositalardan farqli o'lsa ham, ularning asosiy asl-maqola prinsiplari va amaliyotlari hozirgi kunda ham kartografik tadqiqot va amaliyotlarida ahamiyatli qolmoqda.