Mundarija kirish i–bob. Akademik litseylarda ta`lim jarayonida interfaol usullardan foydalanish

Sariq shlyapa - quyosh nuri hayotni davomiyligini anglatadi. Sariq shlyapa
kelajakka ishonchga (optimizmga) to‘la, u ijobiy fikrlar va umid timsolidir.
Quyosh rangidagi fikrlar bu ma’lum vaziyatda ijobiy xulosalarni chiqarish, o‘z
optimizmiga asos, hamma imkoniyatdan foydalanish, bu fikrlar obrazi oldindan
ko‘ra olishga bevosita bog‘liqdir.
Yashil shlyapa - yangilik, pishiqchilik va to‘kinlik belgisidir. Yashil
shlyapa ijodning boshlang‘ich bosqichi va yangi g‘oyalarning vujudga kelishining timsolidir. Eng asosiy tushunib olish kerak bo‘lgan narsa yashil shlyapadagi
fikrlar bizning fikrlarimizni boshqarishni faollashtirishga qaratilgandir. Bu
ko‘rib chiqilayotgan g‘oyaga hukm chiqarishni anglatmaydi.
Ko‘k shlyapa – sovuq rang bo‘lib osmonning timsolidir. Fikrlash jarayonini
tashkil qilish va uni boshqarishga bog‘liqdir, shu bilan birga boshqa rangdagi
shlyapalar qo‘llaniladi. O‘z diqqatimizni nimaga qaratishimiz kerak? Bu savol
ko‘k shlyapadagi fikrlashning asosini tashkil qiladi. Ko‘k shlyapadagi
“fikrlar”ning vazifalari hozirgi kunda erishgan natijalarimizni umumlashtirish,
bu shlyapani kiyayotgan insonga suratchi rolini ijro etishga imkoniyat beriladi,
u butun faoliyati natijalarini, mevalarini hisobga olib belgilab qo‘yish ko‘k
shlyapadagi insonning asosiy vazifalaridan biri, bu bahs jarayonini kelib
chiqishiga yo‘l qo‘ymaslik.


2.2. Xitoy tilida ayrim a`nanaviy va no`ananaviy metodlar
Yangi so`zlarni tushuntirish darsning muhim bosqichi ekan, darsda
yangi so`zlarni tushuntirishda quyidagi metodlarni ko`rib chiqsak:
1. 真接对译法. Tarjima qilish orqali yangi so`zlarni tushuntirish metodi. Bu
eng keng tarqalgan, qariyb har bir o`qituvchi qo`llaydigan metod bo`lib,
o`qituvchi va o`quvchi uchun juda qulay. Yangi so`z oson o`zlashtiriladi.
Qo`shimcha kuchni, ya`ni xotirani oshiqcha ishlatishni, mulohaza qilishni talab
qilmaydi. Bu metodda so`z va uning ona tilidagi tarjimasi beriladi. Mazkur
metodni har qaysi so`z turkumiga oid so`zlarni tushuntirishda qo`llash mumkin.
Masalan: 苹 果 pingguo- olma, apple, yabloko. Misolda bergan so`zning
tarjimasini bir necha tillarda yoki ona tili (o`zbek) va ingliz tilida ham berilishi
ayni maqsadga muvofiq bo`ladi.
2. 比较联系法. Taqqoslash orqali tushuntirish metodi. Bu metod asosan fe`l,
ravish, olmosh so`z turkumlariga xos yangi so`zlarni tushuntirishda juda qulay.
Taqqoslash orqali tushuntirilsa mazkur so`z turkumiga oid yangi so`zlarni o`rni
haqida o`quvchida yaxshi tushuncha va tasavvur hosil bo`ladi. Shu bilan birga
o`quvchiga ham qiziq, ham oson bo`ladi. Deylik “是shi” fe`lini ingliz tilidagi
“to be” bilan taqqoslash orqali tushuntiriladi. Hozirda ingliz tilini o`rganishga
alohida e`ribor berilayotganini inobatga oladigan bo`lsak, bu metod juda dolzarb
va ahamiyatli hisoblanadi. ”笔画” va ”笔顺” qoidalarini o‘rgatish
qanchalik muhim bo‘lmasin, iyerogliflarning paydo bo‘lishi va kelib chiqishi
haqida ham ma’lumot berib o‘tish yanada muhimroq omil sanaladi. [ 7,88 ] Masalan, “是”fe`lining xitoy tilida qo`llanilishi
birmuncha osonligi, ingliz tilidagi “to be” ning “is, was, are” shakllari xitoy
tilida birgina ” 是 ” bilan berilishi o`quvchilarga ta`kidlanadi. Shunda
o`quvchilardagi “xitoy tilini o`rganish qiyin ekan” degan asossiz havotirni oldini
olgan bo`lamiz. Yoki “能” va “会” fe`llarini ingliz tilidagi “can” fe`li bilan
taqqoslash orqali misollar keltirish ham aynan maqsadga muvofiqdir.
3. 语素教学法. So`zdagi har bir morfemani alohida tushuntirish metodi. Bu
metod yangi so`zlarni xotirada yanada mustahkam muhrlanib qolishiga yordam
beradi. Har qanday so`z turkumiga xos so`zlarni bu metodni qo`llab tushuntirish
mumkin.Bunga ko`plab misollar keltirish mumkin. Soddasidan boshlaymiz. Masalan, o`quvchilarimizga ilk o`rgatiladigan so`zlardan biri bu “汉语” so`zidir. Bu so`z “汉语课堂教学技巧” kitobida quyidagicha tushuntirilgan: “汉 han, 汉语的汉, 点, 点, 提, 横撇, 捺, 这个字念 汉… “语, 左边一个言字旁,右边上边的是三、四、五的五, 下边是一个口,这语语言的语…”
4. 图 片 展 示 法. Kartochkalar yordamida tushuntirish metodi. Bunday
metodni asosan ot so`z turkumiga oid so`zlarni tushuntirishda, boshlang`ich
guruhlarda qo`llasak birmuncha qiziqarliroq va maqsadga muvofiq bo`ladi.
Albatta o`quvchi endigina xitoy tilini o`rganishni boshlagan payt, unda ozgina
qo`rquv va hayajon bo`lishi tabiiy. Bunday paytda uni qiziqtirish o`qituvchining
zimmasidagi majburiyatdir. Hozirda rangli rasmlar bilan tayyorlangan
kartochkalar xitoy tilini o`rgatayotgan har bir o`quv dargohida ko`plab topiladi.
Shunday ekan nima uchun ulardan unumli foydalanmaslik kerak? Masalan,
kartochkadagi “苹 果 olma” rasmini ko`rsatsak, birinchidan o`qituvchiga
ortiqcha gapirib o`tirishning hojati ham qolmaydi. Ikkinchidan, darsda ona tilini
qo`shmasdan ko`proq xitoy tilida gapirish imkoniyati bo`ladi. Uchinchidan,苹