Muqaddima

Mioglobin. Ko‘ndalang-targ‘il va ba‘zi silliq muskullarda muskul gemoglobini – 
mioglobin uchraydi. U ham gem va oqsil qismdan iborat, ko‘p xossalri bo‘yicha 
gemoglobinga yaqin. Mioglobinning kislorod biriktirish qobiliyati juda yuqori bo`lgani 
uchun u muskullarda kislorod zahirasi hosil qiladi. Bunday zahiraning mavjudligi uzoq 
vaqt ritmik ravishda qisqarib, faollik ko‘rsatadigan muskullar (yurak muskuli, jag‘ 
muskullari) uchun muhim. Bunday muskullar qisqarganda kapillyarlar siqilib, ulardan 
qon oqishi to‘xtaydi. Bu vaqtda zahiradagi kislorod sarflanadi. Muskul bo‘shashganda, 
qon oqishi tiklanadi, mioglobin yana kislorodni biriktiradi. Yurak muskulidagi mioglobin 
miqdori taxminan 0,5%. Kislorod bilan ta‘minlanish kamayib ketsa, yurak muskuli 

---

123 
to‘qimasining har bir grammi mioglobin bilan birikkan kisloroddan 2 cm
3
O
2
ajratadi. Bu 
miqdor yurakning sistola vaqtidagi kuslorodga bo`lgan ehtiyojini qondira oladi. 
Gemoliz. Gemoglobinnig eritrotsitlar ichida bo`lishi katta ahamiyatga ega. Agar u 
plazmada erigan holda bo`lganda, qonning yopishqoqligi keskin oshib, qon aylanishi 
qiyinlashar, qonning onkotik bosimi ko‘tarilib, to‘qimalar suvsizlanar edi, binobarin 
kislorodning gemoglobin bilan birikishi buzilardi. 
Ba‘zi shroitlarda va ma‘lum moddalar ta‘sirida eritrotsitlarning qobig‘i yorilib, 
ichidagi gemoglobin qon plazmasiga chiqadi. Bu hodisaga gemoliz deyiladi. 
Gemolizning bir nechta turi mavjud. Gipotonik eritmada eritrotsitlar ichiga suv kirishi 
natijasida ular shishadi. Agar eritmadagi tuzlar miqdori ancha oz bo`lib, gipotoniklik 
darajasi yuqori bo`lsa, eritrotsitlar yorilib ketadi. Bu osmotik gemoliz. Eritrotsitlarning 
osmotik gemolizga chidamliligi bir xil emas. Chidamliligi eng kam bo`lgan eritrotsitlar 
NaCI ning 0,4% eritmasida yorila boshlaydi, 0,34% li eritmada eritrotsitlarning deyerli 
hammasi gemolizga uchraydi. 
Ba‘zi kimyoviy moddalar, xususan yog‘ erituvchilar (efir, xloroform, benzol, spirt) 
eritrotsit qobig‘ini eritib, kimyoviy gemolizga sabab bo`ladi. Idishdagi qonning qattiq 
chayqalishi, muzlab, erishi mexanik gemolizni sodir qiladi. 
Ba‘zi ilonlar va hashoratlar zahari, guruhi va rezusi to‘g‘ri kelmaydigan qonni quyish 
biologik gemoliz paydo qiladi.