Mustaqil ish mavzulari Qoraqalpoqg‘iston geologiyasiga umumiy geografik ta'rif

11-mavzu: Qoraqalpog‘istonning tabiiy resurslari va unga xo‘jalik jihatidan baho berish
Reja:

1. 
   Iqlimi
   

2. Suv resurslari

3. 
   Yer fondi
   

Biologik resurslari

1. 
   Kuzning qish mavsumi bilan almashuv datasi (kuzdagi havoning ortacha sutkaliq temperaturasining doimiy turda 50 tan pasayishi) sol hududda yilli, vegetatsiyalik davrning tamom bolganligin korsatadi. Bahordagi va kuzdagi ayozlarning esabinan yilli, vegetatsiyaliq davrning qisqaradiganligin hisoblamaganimizda u Qoraqalpog'istonda 205-240 kun. Shu davr ichidagi kuzatiladigan plyus temperaturalarining yigindisi 38000- 48000. Qoraqalpog'istonda yillikti suyuvchi osimliklar uchun da (paxta, uzum va t.b.) uning termik resurslari mol. Masalan, paxta uchun effektli temperaturalarning yigindisi Qongirotta 1891 C, Chimboyda 1865 C, Nukusda 2125 C, Xojaylida 2021C Manggitta 2245 C , To'rtko'lde 2432 C i tashkil qiladi.
   

O‘rta Osiyoning boshqa hududlari kabi Qoraqalpog‘iston ham berk havzada joylashgan va uning keskin kontidantal iqlim sharoiti yer osti, yer usti suvlarining payda bo‘lishi, ko‘payishi va hudud bo‘yicha tarqalishiga kuchli ta’sir qiladi. Hozir Qoraqalpog‘istondagi eng katta va yagona suv manbai Amudaryo hisoblanadi.
Amudaryo mintaqadagi barcha suvlarning rejimini o‘z ta’sirida saqlaydi va respublikaning xalq xo‘jaligi majmuasining rivojlanish darajasini aniqlaydi. Amudaryo O‘rta Osiyodagi eng katta daryo. Amudaryo Hindikush tog‘larining shimoliy yonbag‘irida 4950 m balandlikda joylashgan Vrevskiy muzligidan Vaxjir nomi bilan boshlanadi. U cho‘l rayonida joylashganganiga qaramasdan sersuv daryo hisoblanadi.

2. 
   Ko`llar yoqasida esa qamish, kendir, o`rik keng tarqalgan. Bundan tashqari sho`rlanmagan yerlarda bo`yon, changal, bug`doyiq, qizil kendir, qorabaraq va sho`ra o`simliklari o`sadi. Qoraqalpog`iston Qizilqumida oq saksovul, qora saksovul, rank, yulg`un, qum pechagi, qizilcha boyalish, tarkibida tuzi ko`proq bo`lgan yerlarda burgan, sariq sazanlar ko`p tarqalgan.
   

Ustyurt o`ziga xos tabiiy majmuaga ega bo`lib, bunda burgan, jo`san (yovshan) saksovul, kerebux, tereskan, oq jing`il turlari, chidir, arpag`on, bug`doyiq va boshqa o`simliklar o`sadi. Ustyurtning Amudaryo del`tasiga chegarasiga yaqin hududlarida yer osti suvlari chuqur joylashgan, bu yerlarda jing`il, yantoq, quyonsuyak, itsiygak kabi o`simliklar uchraydi, biroq Qoraqalpog`iston Ustyurti keskin kontinental iqlim sharoitiga ega bo`lganligi bilan meridianal yo`nalishda uzoq masofaga cho`zilib joylashishi o`simliklar dunyosining soni va sifatiga ta`sir qiladi.


4. Qoraqalpog`iston hududida har xil tuproq turlari mavjud bo`lib, ular maydoni 16,6 mln gektarni tashkil qiladi. Biroq shu hajmdagi yer resurslarining hozirgi vaqtda qishloq xo`jaligida faqat 416,9-429,7 ming gektari dexkonchilikda foydalaniladi xolos.Ularning ko`p qismi haddan tashqari mineralashuv jarayonini boshdan kechirmoqda. Shu sababli Respublika sharoitida yer fondidan oqilona foydalanish kun tartibidagi asosiy masalalardan biridir.