N. A. Tashpulatova

Tayanch iboralar:
Periodontit - periodont to‘qimasining yalig‘lanishini;
Apikal periodontit - yallig‘lanish ildiz uchi qismida joylashsa;
Marginal periodontit - yallig‘lanish ildiz milkka yaqin qismida joylashsa;
Deformatsiya - shaklning o‘zgarishi.
NAZORAT UCHUN SAVOLLAR:

1. 
   Periodontit deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Periodontitlar kelib chiqish sabablariga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi?
   
3. 
   Yallig‘lanishning joylashishiga ko‘ra qanday farqlanadi?
   
4. 
   Surunkali periodontitlar nechta turga bo‘linadi?
   
5. 
   O‘tkir periodontitlarda bemor nimadan shikoyat qiladi?
   
6. 
   Surunkali periodontitlarga tashxis qanday o‘rnatiladi?
   
7. 
   «O‘sib qolgan» tish simptomida nima sodir bo‘ladi?
   
8. 
   Qay hollarda ildiz uchi kistasi tashxisi o‘rnatiladi?
   
9. 
   O‘tkir periodontitlar qanday davolanadi?
   
10. 
    Surunkali periodontitlarni davolash uchun qanday reja tuziladi?
    
11. 
    Periodontitni davolash jarayonidagi asoratlarni qanday davolanadi?
    

7. 
   BOB
   PARODONT KASALLIKLARI
   

Parodont to‘qimasi to‘qimalar kompleksi bo‘lib, quyidagi to‘qima- lardan tashkil topgan: milk, alveola o‘sig‘i, suyak usti pardasi, perio­dont to‘qimasi va ildiz sementi. Parodont to‘qimalari bir biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, anatomik, funksional va genetik jihatdan bir butundir. Parodont kasalliklari birmuncha ko‘p tarqalgan kasallik bo‘lib bolalarda va kattalarda ham uchraydi. Parodont kasalliklarini ko‘pgina stomatolog olimlar o‘rganishgan va o‘z fikrlarini tavsiya qilishgan. Parodont kasalliklarining 150 ga yaqin turi bor. Hozir bar- cha MDH davlatlarida stomatologlari davolaydigan parodont ka­salliklari xiliga ko‘p jihatdan mos keladigan tasnif 1983-yilda Yerevan shahrida bo‘lib o‘tgan stomatologlar plenumida qabul qilingan.
Parodont xastaliklari tasnifi

1. 
   Gingivit - milkning mahalliy va umumiy noxush ta’sirlar osti- da tish-milk cho‘ntagining butunligi bilan kechuvchi yallig‘lanish jarayoni.
   

Shakllari: kataral, gipertrofik, yarali.
Kechishi: o‘tkir, surunkali, qaytalovchi.
Ko‘lami: chegaralangan, diffuz.
Klinik darajasi: yengil, o‘rta og‘irlikda, og‘ir.

2. 
   Parodontit - periodontal boylam va suyak to‘qimasining buzi- lishi bilan birgalikda namoyon bo‘luvchi parodont to‘qimasining yallig‘lanish jarayoni.
   

Kechishi: o‘tkir, surunkali, o‘tkirlashuvchi, qaytalanuvchi.
Klinik darajasi: yengil, o‘rtacha og‘irlikda, og‘ir.
Ko‘lami: chegaralangan, diffuz (keng tarqalgan).

3. 
   Parodontoz - parodont to‘qimasining yallig‘lanishsiz distrofik jarohatlanishi.
   

Klinik darajasi: yengil, o‘rtacha og‘irlikda, og‘ir.
Kechishi: surunkali, qaytalovchi.
Ko‘lami: tarqalgan (diffuz).

4. 
   Parodont to‘qimasining so‘rilishi bilan kechadigan idiopatik kasalliklar
   
5. 
   Parodontomalar - O‘smalar va o‘smasimon kasalliklar.
   

Yuqorida bayon qilingan parodont kasalliklarining turlanishi, ular- ning klinik kechishi va morfologik o‘zgarishlarini baholab, yallig‘la- nish, distrofik va o‘sma jarayonlarini o‘zida to‘g‘ri aks ettiradi. Xasta- liklarga bunday nuqtayi nazardan qarash uni to‘g‘ri tushunib, shunga yarasha aniq to‘g‘ri ta’sir qiluvchi davo chora-tadbirlarini tanlashda muhim omil bo‘lib hisoblanadi.
Xastalikni to‘g‘ri aniqlashda uning ko‘lamidan tashqari, keltirib chiqaruvchi shart-sharoitlarni, kasallikning klinik kechishini, daraja- sini hamda yallig‘lanish jarayonining klinik va morfologik belgilarini nazarda tutmoq lozim.
Ushbu ta’rif kasallikning klinik-morfologik jihatini asoslab beradi.
GINGIVITLAR
Gingivit milk sohasida noxush mahalliy va umumiy faktorlar ta’si- rida vujudga keladi. Tishning aylana boylamlari buzilmagan holda kechadi.
Kataral gingivit milk cheti shilliq pardaning qizarishi bilan xa- rakterlanadi. Ayrim hollarda milk so‘rg‘ichlarining shishishi kuzati- ladi. Kataral gingivit chegaralangan va diffuz bo‘lishi mumkin. Bemor tishini tozalaganda, milki qonaydi. Ko‘rik vaqtida milk cheti qizargani, shishgani kuzatiladi, qonaydi, milk usti karashlari aniqlanadi, pato- logik cho‘ntak kuzatilmaydi.
Gipertrofik gingivit milk so‘rg‘ichlarining o‘sishi bilan xarakter- lanadi. Kasallik ko‘proq o‘smirlarda va homilador ayollarda kuzati- ladi. Gipertrofik gingivitning ikki xil formasi: granulyatsiyalanuvchi va fibroz shakli uchraydi. Bemor tishini tozalayotganda qonashidan, og‘zidan noxush hid kelishidan va milkida yoqimsiz sezgilar sezishi- dan shikoyat qiladi. Ko‘rik o‘tkazilganda milkning shishgani, qizar­gani, tekkanda qonashini, soxta klinik cho‘ntak, tish yuzasida qattiq tish karashlari borligini ko‘rish mumkin. Kasallik tana haroratining

23-rasm. Gipertrofik gingivit.

38°C-39°C ga ko‘tarilishi, holsizlik, bosh og‘rishi bilan boshlanadi. Bemor milki shishadi, og‘riydi, qonaydi, noxush hid keladi (23-rasm). Limfa bezlari kattalashadi, palpatsiyada og‘riydi. Milk cheti shilliq pardasi nekrozi kuzatiladi. Nekrotik jarayon lunj va bodomcha bezla- rida ham tarqalishi mumkin.
PARODONTITLAR