N. A. Tashpulatova

Parodontit periodontal boylam va suyak to‘qimasining buzilishi bilan birgalikda namoyon bo‘luvchi parodont to‘qimasining yallig‘- lanish jarayoni.
Parodont to‘qimalarining bunday yalpi yallig‘lanishi anchagina og‘ir kechuvchi xastalik bo‘lib, tishlarning tushib ketishiga sabab bo‘li- shi mumkin.
Parodontit kasalligi uchun quyidagi 5 ta klinik belgi xosdir:

1. 
   Milklar yallig‘lanishi.
   
2. 
   Tish-milk epitelial pardasi jarohatlanib, uning butunligi buzilishi oqibatida klinik yoki parodontal cho‘ntaklar hosil bo‘lishi.
   
3. 
   Milk usti va milk ostida tish toshlari hosil bo‘lishi.
   
4. 
   Tishlar orasida joylashgan suyak o‘sig‘ining balandligi, tuzil ishi, chegaralarining o‘zgarishi bilan sodir bo‘ladigan suyak to‘qimasining destruksiyasi (osteoporoz, suyak to‘qimasining so‘rilishi).
   
5. 
   Kasallik rivojlanishi oqibatida tishlarning liqillab qolishi yoki tushib ketish hollari.
   

Parodontit xastaligini keltirib chiqaruvchi sabablarning mahalliy yoki umumiyligiga qarab, u chegaralangan hamda diffuz bo‘lishi mumkin. Kasallikning klinik kechishi surunkali, o‘tkirlashib qaytalan- gan bo‘lib, uning yengil, o‘rtacha og‘irlikda yoki og‘ir xillari bo‘ladi.
Parodontit kasalligi bilan og‘rigan bemorlar milk qonashidan, og‘izda noxush hid paydo bo‘lganligidan, tez-tez tish toshlarining hosil bo‘lib turishidan, milklarning shishinqirab qizarganligidan shi- koyat qilishadi. Shifokor og‘iz bo‘shlig‘ini, tish atrofi to‘qimalarini nazardan kechirganda parodontal cho‘ntaklar hosil bo‘lganligi, ularda yiringli suyuqlik yig‘ilganligining guvohi bo‘ladi. Yiringli cho‘ntak ekssudati tekshirilganda, uning tarkibida kokklar, ipsimon tayoqchalar, spiroxetalar, zamburug‘simonlar oilasiga kiruvchi mikroorganizmlar borligi aniqlanadi.
Tishlar yizasida hosil bo‘lgan milk usti va milk osti toshlari paro- dont to‘qimasiga faqatgina bosim ta’sirini ko‘rsatmasdan, ular tarki- bidagi mikroorganizmlar ishlab chiqargan fermentlar to‘qimadagi yallig‘lanish jarayonini chuqurlashtiradi.
Suyak to‘qimasida strukturalar yemirilishi ularning yangidan hosil bo‘lish jarayonidan ustun bo‘ladi. Alveolyar suyak to‘qimasidagi o‘zgarishlarning chuqurligi xastalikning qay darajadaligiga bog‘liqdir. Jarayonning boshlang‘ich davrida alveolyar suyak to‘sig‘ining cho‘qqi sohasida osteoporoz o‘zgarishlar, keyinchalik suyak strukturasining tiniqligi buzilib, kortikal plastinka yemirilishi, g‘ovak suyak to‘qi- masida esa osteoporoz - siyraklashish kuzatiladi.
Xastalikning keyingi davrida tish yon tomonlaridagi kortikal suyak plastinkalar yemiriladi, kurak tishlar atrofidagi g‘ovak suyak cho‘qqil ari pasayadi, molyar va premolyar tishlar atrof suyagida note- kis yemirilish vujudga kelishi oqibatida o‘yiq chuqurchalar yuzaga keladi. Bu vaqtga kelib cho‘qqi suyagining chegarasi emal sement chegarasidan ancha pastda joylashganligi rentgen tasvirida aniqlanadi. Sog‘lom tishlar atrofida suyak cho‘qqisi emal - sement chegarasida yotadi. Suyak to‘qimasining yemirilishi vertikal va gorizontal yo‘na- lishda kuzatiladi.
Alveolyar suyak to‘qimasining 3 xil darajadasi yemirilishi mavjud.

1. 
   darajali yemirilishni - alveolalar orasidagi suyak to‘sig‘i baland- ligining tish ildizining 1/3 qismida yemirilishi.
   
2. 
   darajali yemirilish - alveolyar suyak to‘sig‘i tish ildizining 2/3 qismida yemirilishi.
   
3. 
   darajali yemirilish - alveolyar suyak to‘sig‘i tish ildizining 2/3 qismidan ko‘prog‘ining yemirilishi (24-rasm).
   

Xastalikni to‘liq bartaraf etish uchun davo chora-tadbirlari barvaqt (kasallikning ilk boshlang‘ich davrlaridayoq) boshlanmog‘i lozim. Keyingi davrlarda o‘tkazilgan shifo tadbirlari xastalikning kechishini to‘xtatib, uning turg‘unligini ta’minlaydi. Parodontit kasalligi diffuz tarzda yuz berganda albatta asosiy, umumiy xastalik aniqlanib, davo- lash ishlari to‘liq olib borilgandagina ko‘ngildagidek natijaga erishiladi.