N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazаkov, M. X. Ashurov

Gaz quvurining optimal diametrini tanlash. 
Gaz quvurini maqbul diametrini aniqlash uchun uch xil diametrdagi gaz quvuri 
bo`yicha sarf bo`ladigan xarajat aniqlanadi. Buning uchun har bir quvur diametri 
bo`yicha iqtisodiy va gidravlik hisob ishlari amalga oshiriladi. Qaysi bir diametrdagi 
gaz quvurida, kapital va ishlatish harajatlarining yig`indisini tashiladigan gaz hajmi 
birligiga bo`lgan nisbati, gaz quvuri uzunligi birligida kichik qiymatga ega bo`lsa, 
o`sha diametrdagi gaz quvuri maqbul hisoblanadi. 


]
/
ln*
/
[min
310
310
3
km
m
m
gsum
l
q
C
q
C
C
k
r
sol





bu yerda С
sol
– kompressor stansiyalari va quvur uzunligi bo`yicha solishtirma kapital 
xarajatlar yig`indisini tashiladigan gaz hajmi birligiga bo`lgan nisbati; C
r
va C
k
tegishli quvurni chiziqli bo`limi bo`yicha (ming·so`m/km) va kompressor stansiyalari 
bo`yicha (ming so`mda) keltirilgan xarajatlar; 310 – taxminiy bir yillik ish kuni; ℓ - 
hisobli bo`lim uzunligi, km. 
 
V.3.1. Murakkab gaz quvurlarini hisoblash 
Bir quvurli va doimiy diametrli gaz quvurlaridan farq qiladigan gaz quvurlariga 
- murakkab gaz quvurlari deyiladi. Murakkab quvurlarga: ko`p quvurli gaz quvurlari, 
lupingli gaz quvurlari, har xil diametrli gaz quvurlari, bulardan tashqari gaz quvuri 
trassasi bo`yicha olinuvchi va qo`shib haydashga gaz quvurlari ham kiradi. Murakkab 
gaz quvurlarini loyihalashning maqsadi, sodda gaz quvurlarini loyihalash maqsadi 
bilan bir xil bo`ladi, ya‘ni gaz quvurining o`tkazuvchanlik qobiliyatini aniqlash yoki 
ulangan punktlardagi bosimni aniqlash kiradi. Ularni hisoblash formulalar ham bir 
xil. Bu formulalarni murakkab gaz quvurining alohida qismlari uchun ishlatish yoki 
murakkab gaz quvurini soddalashtirilgan holga keltirilgandan so`ng ishlatish 
mumkin. 
Murakkab gaz quvurini sodda holga keltirish – uni ekvivalent gaz quvuri bilan 
almashtirish yoki maxsus koeffitsiyentlar orqali amalga oshirilishi mumkin. 
Ekvivalent gaz quvuri deb – o`tkazuvchanlik qobiliyati hisoblanayotgan gaz 
quvurining o`tkazuvchanlik qobiliyatiga teng bo`lgan bir quvurli diametri o`zgarmas 

---

71 
bo`lgan gaz quvuriga aytiladi. Ularning soni sanoatimizda ishlab chiqarilayotgan 
quvurlar soniga ham teng bo`lishi mumkin. Berilgan vazifa aniq bo`lishi uchun, 
keltirilgan kattaliklarning biri – quvur diametri yoki uzunligi berilgan bo`lishi shart. 
Bunda quvurning uzunligi maxsus hisoblar orqali berilgan bo`lsa, unda 
hisoblanayotgan quvurning o`tkazuvchanlik qobiliyati quyidagi formula orqali 
aniqlanadi: 


L
P
P
AD
Q
e
/
2
0
2
6
6
.
2

