Namangan davlat universiteti akbarov soxodilla yuldashboyevich

Jan Piajening intellektual operatsiyalar konsepsiyasi

Tadqiqotning asosiy predmeti	Bolaning tig’ilganidan yetuklik davriga qadar kognitiv rivojlanishi
Tadqiqot metodlari	Erkin so’rov, go’daklik va ilk yoshdagi bolalar xulqini kuzatish, turli yoshdagi bolalarning maxsus tayyorlangan vazifalarni bajarishini tahlil qilish
Asosiy tushunchalar	Egosentrizm, konkret operatsiyalar, formal operatsiyalar, bosqichlar chizmasi, bosqichlar, ramziy(individual) tafakkur, tushunib esda olib qolish, qaytariluvchanlik, assimilyatsiya, akkomodatsiya, muvozanatlashganlik
Asosiy g’oyalar	Intellektual taraqqiyot sifat jihatidan turlicha bosqichlarni o’z ichiga oladi. Intellektual taraqqiyot 3 bosqichda kechadi: sensomotor intellekt, konkret operatsiyalar, formal(rasmiy) operatsiyalar
Rivojlanish omillari	Tashqi muxitning ta`sir etishi, nerv tizimining yetilishi bolani aqliy(intellektual) faoliyatga undaydi, lekin kognitiv tuzilmalrni bola hatti-harakatlari va mustaqil izlanishlari orqali o’zi qidirib topadi.
Tanqidiy yo’nalishlari	Egosentrik nutq va uning fuksiyalari; Boladagi egosentrik nutq; Bola kognitiv rivojlanishining o’ziga xosligi, kattalar tomonidan bolani kognitiv operatsiyalarga or o’rgatish samaradorligini inkor etish; Intellektning oliy darajasiga erishish imkoniyati;
Qimmatli jihati	Bola intellektini sifat jihatidan o’ziga xos, noyob imkoniyatga ega muammo sifatida o’rganilishi; Bola shaxsining faolligini qayd etilishi; «sa`y harakatdan to fikrlashgacha» bo’lgan taraqqiyot yo’lini tadqiq etilishi; Bola tafakkuri fenomenlari («Piaje fenomenlari»)ning oshilishi va ularni tadqiq etish usullarining ishlab chiqilganligi («Piaje vazifalari»);

Tadqiqotchi Anna Anastazi bolalarning psixik taraqqiyot darajasini aniqlashga qaratilgan ilmiy izlanishlarda Piaje shkalalarini ham alohida qayd etadi, Jan Piaje tomonidan bolaning intellektual rivojlanishini aniqlashga mo’ljallangan topshiriqlar o’zining yaroqlilik xususiyatini yo’qotmaganligini ta`kidlab o’tadi.

“… Piaje shkalalari tizimli, rivojlanishning davomiyligi va birin-ketinligini nazarda tutgan xolda ishlab chiqilgan. Ushbu bosqichlar go’daklikdan o’spirinlik yoshigacha bo’lgan davrni qamrab oladi va quyidagicha nomlanadi: sensomotor, operatsiyalargacha, konkret operatsiyalar va rasmiy operatsiyalar. Piajening vazifalari bolada o’ziga xos tushunchalar yoki kognitiv chizmalrni uzoq muddatli rivojlanishini o’rganishni ko’zda tutadi, uning asosiy maqsadi – bolaning o’zi kuzatayotgan xodisani tushuntirib berishi, uning sabablarini izohlashidir. Shu sababli bolaning noto’g’ri javoblarida ko’zga tashlanadigan hato tasavvurlar katta qiziqish uyg’otadi. Tajriba o’tkazuvchi o’zining asosiy diqqat e`tiborini olingan natijaga emas, balki vazifani bajarish jarayoniga qaratishi lozim…¹⁰