Namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti
Download 5.04 Mb. Pdf ko'rish
|
Qozoqov S, shaxs va jamiyat. pdf (1)
|
5. Huquqiy ong va jamiyat
Huquqiy ong - kis hilar o ’zaro munosabatlarining, ularning mavjud ijtimoiy hodisalarga, muassasa, taslikilot va sliu kabilarning faoliyatiga munosabatlarining liaqlik yoki noliaqlik, qonunga muvofiqlik yoki nomuvofiqlik, to ’g ’rilik yoki noto'g’rilik nuqtai nazaridan aks etishidir. K ishining huquqiy ongi qanchalik kuchli b o ’lsa, huquq norm alarining ixtiyoriy bajarilishiga olib keladi. H uquqiy ong huquqiy bilim lar asosida shakllanadi va huquqiy m adaniyat orqali amal qiladi. K ishilarda huquqiy ong va huquqiy m adaniyat kuchli bo ’lsa jam iyat barqaror rivojlanadi. Jam iyat esa huquqiy ong va huquqiy m adaniyatning rivojlanishi uchun sharoit yaratadi. D em ak ikkalasi o ’zaro aloqada bo ’ladi. H ar bir jam iyat fuqarosining burchi belgilab q o ’yiladi. Burch - qonun va boshqa huquqiy hujjatlarda belgilangan ayrim harakatlarni sodir etish, ayrim harakatlarni sodir etishdan tiyilishdir. F uqarolam ing burchlari O ’zbekiston K onstitutsiyasida belgilab q o ’yilgan. Fuqarolar K onstitutsiya va qonunlarga rioya etishga, boshqa kishilam ing huquqlari, erkinliklari, sh a’ni va qadr-qim m atini hurm at qilishga, O ’zbekiston xalqining tarixiy, m a’naviy va m adaniy m erosini avaylab asrashga, atro f tabiiy m uhitga ehtiyotkorona m unosabatda b o ’lishga, qonunda belgilangan soliqlar va m ahalliy y ig ’inlarni to ’lashga, harbiy yoki m uqobil xizm atni o ’tashga m ajburdirlar. Burchni buzish turli javobgarlikka tortish va ja zo la sh g a sabab b o ’ladi. Burch ixtiyoriy bajarilganda jam iyat taraqqiyotiga ijobiy ta ’sir qiladi. O ’zbekiston Respublikasini him oya qilish - O ’zbekiston Respublikasi har bir fuqarosining burchidir. A lbatta bu burchlarni bajarish fuqarolarga bir qator m ajburiyatlar ham yuklaydi. M ehnat qilish, oilani, bolalarni boqish, ota-onaga qarash va h.k. Burch va m ajburiyatlar bir-birlari bilan o ’zaro bog’liqdir, biri 130 ikkinchisini to ’ldirib boradi. Biri bajarilmay qolsa ikkinchisiga ham ta ’sir ko’rsatadi. M amlakatimizda huquqiy dem okratik davlat qurmoqchi ekanm iz fuqarolami huquqiy tarbiyalash zaruriyati doimo dolzarb masala b o ’lib qoladi. Chunki fuqaroning huquqiy bilimi b o ’lmasa u oddiy m asalalarda ham qiynalib qolishi hech gap emas. Shu sababli 1997 yil 29 avgustda O ’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi "Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish milliy dasturi"ni qabul qildi. Dastur fuqaro, jam iyat va davlatning o ’zaro m unosabatlarida aholining huquqiy madaniyati va ijtimoiy faolligini yuksaltirish, fuqarolam ing huquqiy ta ’limi va huquqiy tarbiyasini takom illashtirish, davlat organlari xodimlari, mansabdor shaxslar va fuqarolam ing huquqiy savodxonligini oshirish, yuridik kadrlami tayyorlash, qayta tayyorlash va ulam ing malakasini oshirish, huquqiy madaniyatni yuksaltirishning ilmiy asoslarini tadqiq etish kabi masalalami o ’z ichiga oladi. Ushbu dastumi bajarish b o ’yicha k o ’p qirrali, har tom onlam a aholining huquqiy bilimlarini yuksaltirishga m o’ljallangan qator ishlar am alga oshirilmoqda. Huquqiy m adaniyat - fuqarolam ing etukligi va ongliligini k o ’rsatuvchi mezon. Huquqiy madaniyat tushunchasi huquqning rivojlanish darajasi, aholining huquq haqidagi tushunchasi, qonunlam ing ahvoli, huquqni am alga oshirish ishlarini tashkil darajasi, huquqning obro’yi singari elementlardan tashkil topadi. Huquqiy madaniyatga huquq fanining rivojlanish darajasi, huquqni tashviqot qilishning qanday yo ’lga qo ’yilganligi, m adaniyatning umumiy darajasi ta ’sir qiladi. Huquqiy madaniyat huquqiy ongning am aliyoti, y a’ni huquqni q o ’llash, am aliyotga tatbiq etishdir. SHaxs qanchalik huquqiy bilim ga ega b o ’lmasin, qonun va boshqa qoidalarga amal qilmasa, u jam iyat uchun katta zarardir. Bu huquqiy madaniyatsizlikdir. Huquqiy madaniyatni shakllantirish uchun o ’rta um um ta’lim maktablarida, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida, oliy ta ’lim muassasalarida o ’quv kurslari tashkil etilgan. Undan tashqari aholi uchun maxsus adabiyotlar chiqarilmoqda, gazetalarda shu haqda maqolalar, radio va televidenieda maxsus eshittirish va ko’rsatuvlar tashkil etilmoqda. Huquqiy bilim lar bo ’yicha respublikamizda maxsus gazetalar va jurnallar chop etilm oqda ham da advokatlar konsultatsiyasi punktlari ishlab turibdi. Umumiy o ’rta, o ’rta maxsus, kasb-hunar ta ’limi va oliy ta ’limni isloh qilish bevosita "Ta’lim to ’g ’risida"gi qonun va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" asosida olib borilmoqda. Bundan asosiy maqsad m utaxasislar sifatini yaxshilashdir. SHuningdek chet el o ’quv m arkazlari bilan aloqalam i y o ’lga q o ’yish orqali kadrlar salohiyatini ko ’tarish muhim aham iyatga ega bo ’lmoqda. K o’rilgan bu tadbirlaminghamm asi kishilarning m a’naviy salohiyatini, jam iyatning m a’naviy qiyofasini yaxshilashga qaratilgan b o ’lib, sezilarli natijalar bermoqda. Xulosa qilib shuni aytish kerakki, jam iyatning m a’naviy hayoti va O ’zbekistonda m a’naviy yangilanish masalalari yuqorida k o ’rsatib o ’tilganidek kishilarning m a’naviy olam ini rivojlantirishga, jam iyatning m a’naviy qiyofasini yaxshilashga va u bilan ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni tezlashtirishga, pirovard natijada Vatan ravnaqi, yurt tinchligi va xalq farovonligini yuksaltirishga qaratilgan. 131 |
