Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

3.3. 
Murabbiyning asosiy roli pozitsiyalari 
Futbol murabbiyi mahorati muammosiga bag‘ishlangan adabiyotlarni tahlil 
qilish uning faoliyatidagi pedagogik qonuniyatlarni belgilovchi asosiy rol 
o‗rinlarini ajratib ko‗rsatish imkonini beradi. 
Trener - nazariyotchi va amaliyotchi. A. Makarenko talabalar o‗z 
o‗qituvchilaridan qattiqqo‗llikni ham, quruqlikni ham, hatto tutqunlikni ham 
kechirishlarini, lekin ular o‗z biznesini yomon bilishlarini kechirmaydilar. 
Trener bilimlarining tuzilishi quyidagilardan iborat: 
 ijtimoiy-siyosiy, 
 psixologik va pedagogik, 
 biotibbiyot, 
 maxsus bilim. 
Ijtimoiy-siyosiy bilimlar murabbiy dunyoqarashining nazariy asosini, kasbiy 
bilimning 
uslubiy 
asosini 
tashkil 
etadi. 
Psixologik-pedagogik 
bilimlar 
murabbiyning kasbiy tayyorgarligining mohiyatini belgilaydi. Yosh sportchining 
xulq-atvorini nazorat qilish uchun murabbiy bolaning ichki dunyosiga kirish 
san‘atiga ega bo‗lishi kerak, bu shaxsiyat psixologiyasini bilmasdan mumkin emas 
(L.I. Bojovich, A.A. Bodalev, K.K. Platonov). 
Tibbiy-biologik siklning fanlari: anatomiya, biomexanika, fiziologiya, 
gigiyena, tibbiy nazorat va mashqlar terapiyasini bilish - trener bilimlari 
strukturasining o‗ziga xos xususiyatidir. Ushbu sohadagi bilimlar unga o‗quvchilar 
tanasining turli a‘zolari va tizimlariga jismoniy mashqlarni ularning yoshi va jinsi 
farqlarini hisobga olgan holda malakali ta‘sir qilish imkonini beradi. 
Murabbiy - psixolog. K.D. Ushinskiy shunday yozgan edi: "Har bir 
o‗qituvchi - psixolog". Murabbiy-ustozlar yosh sportchilarni tarbiyalash jarayonida 
ularning aqliy sifatlari va xususiyatlari majmuasini ochib beradilar, jamiyatimizda 
qabul qilingan axloqiy tamoyillar va xulq-atvor me‘yorlarini o‗zlashtirish, bu sifat 
va xususiyatlarning individual ko‗rinishlariga bog‘liq; shaxsning shakllanishiga va 
ta‘lim jarayoniga ta‘sir qiluvchi tashqi omillarga to‗g‘ri psixologik munosabatni 
rivojlantirishga hissa qo‗shish (individual va ijtimoiy-psixologik xususiyatlarni 

---

hisobga olgan holda). Ular yosh sportchining axloqiy modelini ishlab chiqadilar, 
uning asosiy tarkibiy qismlari sovet turmush tarziga, sovet xarakteriga xos bo‗lgan 
axloqiy fazilatlar va xususiyatlardir.