Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

Aks ettirish qobiliyatlari. Ular o‗qituvchi tomonidan o‗ziga qaratilgan 
nazorat va baholash faoliyatini amalga oshirishda amalga oshiriladi. Bu odatda 
pedagogik muammoni hal qilishning yakuniy bosqichi bilan bog‘liq bo‗lib, uni 
ta‘lim faoliyati natijalarini umumlashtirishning o‗ziga xos tartibi sifatida 
tushunishdir. 
Reflekslar (lat.dan) - orqaga burilish, aks ettirish; o‗z harakatlari va 
holatlarini tahlil qilish. 
Shu bilan birga, nazoratning turli turlari ma‘lum: olingan natijalarni berilgan 
namunalar bilan bog‘lash asosida nazorat qilish; faqat aqliy ravishda bajariladigan 
harakatlarning mo‗ljallangan natijalariga asoslangan nazorat; haqiqatda bajarilgan 
harakatlarning tugallangan natijalarini tahlil qilish asosida nazorat qilish. Ularning 
barchasi pedagogik muammoni hal qilish bosqichlariga ko‗ra tarqoq bo‗lsa-da, 
pedagogik faoliyatda bir xilda joy oladi. Shubhasiz, olingan natijalarni tahlil qilish 
asosida va birinchi navbatda, fan o‗qituvchisi faoliyatiga nisbatan nazorat alohida 
e‘tiborga loyiqdir. Nazoratning ushbu turini samarali amalga oshirish uchun 
o‗qituvchi fikrlash qobiliyatiga ega bo‗lishi kerak, bu unga o‗z mulohazalarini, 

---

xatti-harakatlarini va pirovardida, ularning reja va shartlarga muvofiqligi nuqtai 
nazaridan oqilona va ob‘ektiv tahlil qilish imkonini beradi. 
Ekstensiv - intensivdan farqli o‗laroq, sifat jihatidan emas, balki faqat 
miqdoriy o‗sish, kengayish, taqsimlanishni bildiradi. 
Reflektsiyani o‗z harakatlarini idrok etishga qaratilgan nazariy faoliyatning 
o‗ziga xos shakli sifatida tan olish pedagogik mahoratning maxsus guruhi - 
refleksivlar haqida gapirishga imkon beradi. Ularning tanlovi bir qator sabablarga 
ko‗ra. Avvalo, pedagogik faoliyat natijalarini ularni olish shartlarini chuqur tahlil 
qilmasdan tahlil qilishni norma deb hisoblash mumkin emas. Ma‘lumki, pedagogik 
faoliyatda yuqori natijalarga ta‘lim muammolarini hal qilish vaqtini sezilarli 
darajada oshirish orqali ham, o‗quvchilar va o‗qituvchilarni ortiqcha yuklash orqali 
ham erishish mumkin. Bular o‗qituvchining samaradorligini oshirishning keng 
yo‗llari deb ataladi. Ammo salbiy natijalar ham turli sabablarga ega bo‗lishi 
mumkin. O‗qituvchi uchun uning faoliyatining ijobiy va salbiy natijalari qay 
darajada ekanligini aniqlash har doim juda muhimdir. Demak, o‗z faoliyatini tahlil 
qilish zarurati paydo bo‗ladi, bu esa tahlil qilish uchun maxsus ko‗nikmalarni talab 
qiladi: maqsadlarni qo‗yishning to‗g‘riligi, ularning aniq vazifalarga "tarjimasi" va 
hal qilinishi kerak bo‗lgan ustun va bo‗ysunuvchi vazifalar majmuasining dastlabki 
shartlarga muvofiqligi; o‗quvchilar faoliyati mazmunining belgilangan vazifalarga 
muvofiqligi; pedagogik faoliyatning qo‗llaniladigan usullari, usullari va 
vositalarining samaradorligi; qo‗llaniladigan tashkiliy shakllarning o‗quvchilarning 
yosh xususiyatlariga, material mazmuniga va boshqalarga muvofiqligi; ta‘lim va 
tarbiya vazifalarini amalga oshirish jarayonida yutuq va muvaffaqiyatsizliklar, xato 
va qiyinchiliklar sabablari; fan tomonidan ishlab chiqilgan mezon va tavsiyalarga 
muvofiq o‗z faoliyati tajribasining yaxlitligi.