Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi
Download 1.48 Mb. Pdf ko'rish
|
Psixologiya va sport psixologiyasi (o`quv qo`llanma) (3)
|
7.2. Jismoniy madaniyat fakulteti talabalarini psixologik-pedagogik tayyorlashning o‘ziga xos xususiyatlari. Pedagogika oliy o‗quv yurtlarining jismoniy madaniyat fakulteti talabalarining psixologik-pedagogik tayyorgarligi psixologik-pedagogik kompetentsiya tizimini yaratishga qaratilgan. Ushbu tizim quyidagilarni o‗z ichiga oladi: - jismoniy madaniyat mutaxassisi faoliyatining pedagogik yo‗nalishi (pedagogik faoliyatning ayrim turlari va umuman olganda barcha faoliyatning shaxsiy ma‘nosini belgilaydigan motivlar tizimi); - pedagogik kompetensiyalar majmui (men nima bilaman, nima qila olaman, ish joyimda nimani xohlayman va nima qila olaman?); - jismoniy tarbiya va sport sohasida pedagogik faoliyatni amalga oshirish uchun zarur bo‗lgan kasbiy muhim shaxsiy fazilatlar tizimi. Ushbu tizimning barcha tarkibiy qismlari pedagogika oliy o‗quv yurtlari talabalari o‗quv ishlarining barcha shakllari doirasida o‗quv fanlarining psixologik- pedagogik bloki fanlarini o‗rganish jarayonida shakllanadi. Bu trening barcha bo‗lajak o‗qituvchilar uchun majburiy bo‗lgan invariant qismga, har bir pedagogik mutaxassislik uchun o‗zgaruvchan qismga, psixika va shaxsiyat xususiyatlariga, har bir talabaning tajribasi va turmush sharoitiga qarab shaxsiy komponentga bo‗linadi. Bo‗lajak tabiiy fanlar, matematika va gumanitar fanlar o‗qituvchilariga kelsak, bunday bo‗linish o‗zini oqlaydi, chunki bu o‗qituvchilar o‗z darslarida o‗quv faoliyatining o‗xshash pedagogik sharoitida talaba shaxsini shakllantiradilar. Universitetda ushbu mutaxassisliklar talabalari tomonidan o‗rganiladigan psixologik-pedagogik tsikl, shuning uchun bir xil o‗quv fanlaridan iborat bo‗lib, uslubiy tsiklning sub‘ektlari bilan to‗ldiriladi. Madaniy-badiiy tsikl va jismoniy madaniyat fanlari o‗qituvchilari psixologik- pedagogik tayyorgarlikning boshqa tuzilishiga ega. Ular bir vaqtning o‗zida sodir bo‗ladigan ikkita mustaqil faoliyat turi sharoitida o‗quvchi shaxsini shakllantirishlari kerak. Tasviriy san‘at yoki musiqaga kelsak, bu mustaqil ijodiy va o‗quv faoliyatidir. Jismoniy madaniyat (FK) predmeti uchun sport faoliyati uchun sport va tarbiyaviy faoliyat vositasida talabaning tanasi va shaxsini rivojlantirish xarakterlidir. Universitetda o‗qish davomida jismoniy tarbiya fakulteti talabalari o‗zlarining psixologik-pedagogik kompetentsiyasiga asosiy hissa qo‗shadigan uchta guruh fanlarini o‗rganadilar. Birinchi guruh - bu boshqa fakultetlar bilan umumiy bo‗lgan psixologik-pedagogik tsiklning sub‘ektlari. Bular umumiy pedagogika va pedagogika tarixi, umumiy psixologiya va psixologiya tarixi, rivojlanish va tarbiya psixologiyasi, korrektsion-pedagogik fanlar kursi va boshqalar. Boshqa bir guruh esa maxsus pedagogik kompetensiyalarni shakllantirishga qaratilgan fanlardir. jismoniy tarbiya sohasidagi kasbiy faoliyatning - sport psixologiyasi va jismoniy tarbiya pedagogikasi. Uchinchi guruh - uslubiy blokning fanlari bo‗lib, ular jismoniy tarbiya mutaxassisi uchun zarur bo‗lgan jismoniy madaniyat va pedagogik yo‗nalish va malakalarni shakllantiradi. Psixologik-pedagogik kompetentsiyaning shaxsiy komponenti, qoida tariqasida, ijodiy talabalar ishini va pedagogik tadqiqotlarni bajarish jarayonida shakllanadi. Jismoniy madaniyat va pedagogik mutaxassislik talabalarining psixologik- pedagogik tayyorgarligining o‗ziga xos xususiyatlari kelib chiqadi, shuning uchun sport faoliyatining o‗ziga xos xususiyatlaridan va umumiy pedagogik postulatlar, g‘oyalar, qonunlar va tamoyillar, unda aks etuvchi, yangi xususiyatlarni oladi. Bu xususiyatlar jismoniy tarbiya sohasidagi pedagogik faoliyat amaliyotining o‗ziga xosligi bilan aktuallashtiriladi va boshlanadi. Ushbu o‗ziga xoslikning xususiyatlarini ko‗rib chiqing. Talabalarning dunyoqarashida jismoniy tarbiya o‗qituvchisining (o‗qituvchi, murabbiy, o‗qituvchi) faoliyati yo‗naltirilgan yakuniy qadriyat - bu Sog‘liqni saqlash qadriyatlari, umumiy ilmiy tsikllarning sub‘ektlari esa, bu idrok, shuningdek, tabiat, do‗stlik va boshqalar qadriyatlarini shakllantirish. Sog‘lom turmush tarzi asoslarini qo‗yish maqsadi jismoniy tarbiya o‗qituvchilaridan tashqari, biologiya o‗qituvchilari tomonidan ham, faqat anatomiya va fiziologiya bo‗limida va faqat nazariy jihatdan belgilanadi. Jismoniy tarbiya o‗qituvchisi buni nazariy jihatdan ham, asosan, amaliyotda ham o‗quvchining tanasi va shaxsini rivojlantiradi. O‗quv faoliyatining yana bir maqsadli dasturi - talabalar jamoasini shakllantirish - jismoniy tarbiya o‗qituvchisi tomonidan nafaqat umumiy pedagogik tamoyillar doirasida, balki butun rivojlanishning dastlabki bosqichida jamoa mustaqil maqsad sifatida harakat qilganda hal qilinadi. o‗qituvchining ishi, keyin esa u ko‗proq shaxsni rivojlantirish vositasidir. Jismoniy madaniyat va pedagogikada hamma narsa boshqacha. Bu yerda o‗qituvchining butun faoliyati davomida sport o‗yinlari bo‗limida sport jamoasini yaratish asosiy maqsad bo‗lsa, yakkakurash yoki sportning individual turlarida o‗qituvchi-murabbiyning bu maqsadi ustuvor emas. O‗qituvchining baholash faoliyati asos bo‗lgan pedagogikaning oltin qoidasi shunday deydi: o‗quvchilarni boshqalar bilan solishtirish mumkin emas, balki rivojlanishni aniqlash uchun faqat o‗zlari bilan, ya‘ni ularning hozirgi natijalarini oldingilari bilan solishtirish kerak. Aftidan, sport faoliyati bu postulatni rad etadi, chunki raqiblar natijalarini solishtirishda uning mohiyati ―Tezroq! Yuqoriroq! Kuchliroq!". Biroq, bu nomuvofiqlik tashqi, yuzaki. Sport faoliyati ikki jarayondan iborat - mashg‘ulot va raqobat. Ta‘lim faoliyatida bunday aniq bo‗linish yo‗q. O‗quv jarayonining asosini ta‘lim faoliyati tashkil etadi, bu erda pedagogikaning ushbu qoidasi to‗liq amalga oshiriladi. U erda har birining natijalari nazorat qilinadi, shuning uchun inson o‗zining shaxsiy muvaffaqiyatlari va mehnati tufayli terma jamoaga tushadi. Bu erda shaxsning tarbiyaviy ishining mutlaq natijasi muhim ahamiyatga ega. Musobaqa faoliyatida - poygalar, o‗yinlar va boshqa musobaqalar paytida, natija mutlaq emas, balki nisbiy deb hisoblanadi - boshqalar bilan taqqoslaganda, raqiblarning mavjudligi sportchining muvaffaqiyatini o‗z-o‗zini baholash va tashqi baholashning pedagogik shartidir. jamoa: "Biz o‗tgan chempionatga qaraganda yaxshiroq o‗ynadik", "Raqiblarimizdan ko‗ra puxtaroq tayyorgarlik ko‗rdik va shuning uchun tezroq yugurdik. Shuni ham ta‘kidlash kerakki, gumanitar yoki tabiiy fanlar o‗qituvchilari talabalarga noldan dars berishlari kerak. Aytaylik, kimyoni o‗rganishni boshlashdan oldin talabalar kimyoviy tajribalar o‗tkazmaganlar va bu mavzu bo‗yicha faqat qisman nazariy bilimlarga ega edilar. Jismoniy madaniyatga kelsak, hamma narsa boshqacha. FC darslariga kelsak, talaba allaqachon ma‘lum bir vosita tajribasiga ega, uni o‗quv faoliyatini tashkil qilishda e‘tiborsiz qoldirib bo‗lmaydi, buni sport va ta‘lim deb atash maqsadga muvofiqdir. Yuqorida aytilganlarning barchasi ushbu mutaxassislarning kasbiy faoliyati shakllarining xilma-xilligini hisobga olgan holda, zamonaviy talablarga javob beradigan kompetensiya-modul yondashuvida bo‗lajak mutaxassislarni jismoniy madaniyat sohasida psixologik-pedagogik tayyorlashni ta‘minlaydigan pedagogik shart-sharoitlarni yaratish zarurligini ta‘minlaydi. Download 1.48 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|