Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

7.3. Talabalarning bilim faoliyatini faollashtirishning psixologik asoslari 
Talabalarning bilim faoliyatini faollashtirish muammosi, o‗quvchilarning 
o‗quv faoliyatini faollashtirish yo‗llari va usullari pedagogikaning abadiy 
muammolaridan biridir. Vaqt o‗tishi bilan u markaziy pedagogik muammo sifatida 
belgilandi. 
Talabalarning bilim faoliyatini faollashtirish - o‗qituvchining maktab 
o‗quvchilarining ta‘lim faolligi darajasini oshirishga qaratilgan maqsadli 
pedagogik faoliyati. Bugungi kunda kognitiv faollikni oshirishning ikkita usuli 
mavjud: keng va intensiv. Bundan tashqari, ular bitta va bir xil yakuniy maqsadga 
ega - bilimli, axloqiy, ijodiy, ijtimoiy faol, o‗z-o‗zini rivojlantirishga qodir shaxsni 
tarbiyalash va hokazo. Ammo bu maqsadga erishish uchun yondashuvlar 
boshqacha. 
Talabalarning bilim faoliyatini rivojlantirishning keng yo‗li, birinchi 
navbatda, o‗quv fanlari sonini ko‗paytirish yoki boshqacha aytganda, talabalarga 
yetkaziladigan bilimlar hajmini oshirish orqali amalga oshiriladi. Intensiv yo‗l 
o‗quvchining o‗quv faoliyatidagi sub‘ektiv, shaxsiy pozitsiyasiga asoslanadi, bu 
esa o‗quv rejalarining tuzilishini 
o‗zgartirishni va o‗qitish usullarini 
intensivlashtirishni nazarda tutadi. Bu yo‗l unchalik yangi emas - boshlang‘ich 

---

maktabda olib boriladigan rivojlantiruvchi ta‘limni eslaylik. Biroq, o‗rta va yuqori 
bosqichlarda hali bunday yaxshi yo‗lga qo‗yilgan dasturlar yo‗q. Natijada, kognitiv 
faoliyat ko‗pincha ta‘limni o‗z-o‗zini tashkil etish shakli sifatida emas, balki 
ma‘lum o‗qitish usullarini joriy etish natijasi sifatida qaraladi.
Shu sababli, o‗qituvchilar talabalarning faol pozitsiyasini rivojlantirishga 
yordam beradigan shart-sharoitlar, talabalarning turli guruhlari bilan ishlashning 
o‗ziga xos xususiyatlari va bu jarayonda o‗qituvchining roli haqida tasavvurga ega 
bo‗lishi kerak. 
Talabalarning bilim faoliyatini rivojlantirish shartlari. 
1. Talabaning bilim olishga shaxsiy qiziqishi. 
2. Talabaning bilim, ko‗nikma va malakalarini shakllantirishning etarli 
darajasi. 
3. Sinfda qabul qilingan munosabatlarning tabiati bilim olishga qaratilgan. 
4. O‗qituvchi faoliyatining professional uslubi faol, ijodiy, demokratik. 
5. Bu maktabda qabul qilingan pedagogik talablarning birligi. 
6. Ota-onalarning ta‘lim jarayoniga faol ijobiy munosabati. 
7. Ta‘limga bo‗lgan ehtiyojda jamoatchilik fikrining ijtimoiy yo‗nalishi. 
Ammo shart-sharoitlarning o‗zi etarli emas, talabaning bilim olish yoki 
olishga tayyorligi ham zarur.